"De onschuld is onwetendheid. In de onschuld is de mens niet bepaald als geest, maar psychisch bepaald in onmiddelijke eenheid met zijn natuurlijkheid. De geest is dromend aanwezig in de mens...In deze toestand is er vrede en rust; maar tegelijkertijd is er iets anders: het is geen onvrede en geen strijd, want er niets om mee te strijden. Wat is het dan? Het niets. Maar welke werking heeft het niets? Het baart angst. De diepste geheimenis van de onschuld is, dat ze tegelijkertijd angst is. Dromend projecteert de geest zijn eigen werkelijkheid. Die werkelijkheid is niets, maar dat niets ziet de onschuld bestendig buiten zich" - Het begrip angst, door Soren Kierkegaard
In het verlengde van een andere blog, die ik al een tijd geleden had geschreven, vind ik het weer eens tijd om terug te gaan naar de roots van de concepten van ons menselijk handelen. Namelijk de (on)eindige strijd tussen onze ratio en emoties. Nog elke dag wordt ik hiermee geconfronteerd en nog elke dag fascineert deze strijd mij. Ik vind het bijzonder om te zien hoe ik heb geleerd om te gaan met de vloedgolf aan emoties waarmee ik bij tijd en wijle wordt geconfronteerd. Een vloedgolf dat soms overgaat in een verstijving van de spieren in mijn nek, met als gevolg dat ik voor enkele momenten heb gevoel heb dat ik stik.
Hoe makkelijk is het wel niet om mijn angst de overhand te laten nemen, op het moment dat de spieren in mijn nek verstijven. Heel simpel gezegd is angst niks meer dan het veronderstellen van een potentieel toekomstig negatief scenario dat wel degelijk reëel is, maar afhankelijk is van een diversiteit van secundaire factoren wil dit scenario daadwerkelijk waarheid worden. Ironisch is het als je nagaat dat wij soms handelen om een bepaalde situatie te voorkomen, maar dat wij juist door dit handelen de inductie creeëren waarmee de situatie zichzelf kan ontplooien door de dynamiek van het leven.
Ligt de crux dan niet in het concept van loslaten? Hoe simpel een woord is, des te moeilijker is de werkelijkheid. Echt loslaten in de concrete betekenis van het woord is een onmogelijkheid, want het object dat de angst veroorzaakt is vaak een abstract begrip dat vanuit vele perspectieven kan worden bekeken.
Door logische beredenatie zijn wij in staat een veronderstelling te maken van een bepaald perspectief en de irrationele gedachtenpatronen die uiteindelijk resulteren in het ontwikkelen van een negatief gevoel --> angst.
Maar indien wij worden geconfronteerd met hetzelfde object vanuit een ander perspectief, dan hebben wij opeens geen mogelijkheden meer om rationeel na te denken. Wij hebben opeens geen leidraad, geen fundament van waaruit er een logische beredenatie kan worden toegepast. Het gevolg is dat wij worden overrompeld door onze emoties, soms verdrinken wij zelfs in deze emoties.
Waarom eigenlijk? Waarom kunnen wij geen heer en meester zijn van deze emoties? Wat weerhoudt ons ervan om deze emoties te reguleren op de momenten dat wij deze zo graag willen reguleren?
Een Nietzsche zou hoogstwaarschijnlijk de volgende uitspraak doen: "wij mensen zijn slaven van onze emoties". En laten we eerlijk wezen, er bevindt zich een zekere vorm van waarheid in deze uitspraak. Wij mensen leven bij de gratie van de complexe werking van onze hersenen, van de mogelijkheid om informatie op te slaan en deze indien benodigd tevoorschijn te halen. Het limbisch systeem zou je kunnen kwalificeren als de kern van ons bewustzijn. Het is ditzelfde bewustzijn dat bestaat dankzij een complexe samenwerking van diverse gebieden van onze hersenen, te weten de cingulate gyrus, de hippocampus en de amygdala. De samenwerking tussen deze hersengebieden mondt uit in het vormen van gespecialiseerde visuele beelden genaamd "cognities". En moeder natuur heeft onze hersenen zo keurig opgemaakt dat wij associatiepatronen maken door een verband te leggen tussen het waarnemen van een bepaalde situatie en de gevoelens die deze situatie bij ons losmaakt. Dit slaan wij op als een cognitie.
Natuurlijk is het bovenstaande uitermate zwart/wit en is dit een versimpliceerde opsomming van de complexe werking van onze hersenen. Maar het voldoet voor hetgeen ik wil uitleggen, namelijk waarom wij schijnbaar niet kunnen leven zonder onze emoties.
Laten we voordat we verder gaan, eerst eens een zijstapje nemen richting het concept van gevoelens. Gevoel zou je kunnen kwalificeren als de psychologische "gewaarwording" van emoties. Op het eerste gezicht klinkt dit heel vergezocht, om daadwerkelijk een onderscheid te maken tussen emoties en gevoel, maar als je er op een dieper niveau over gaat nadenken is het niet eens zo heel vreemd.
Wat is gevoel? Is gevoel niet de gewaarwording van een interne (fysiologische) verandering? Wanneer ik mij bevindt in een situatie dat mij een prettig gevoel geeft, dan wordt dit prettig gevoel veroorzaakt doordat ik gewaar ben geworden van fundamentele neurologische processen in mijn hoofd die stoffen gaan uitscheiden waardoor ik mij in een prettige toestand bevindt. Emoties zou je in dit kader kunnen classificeren als de uitscheiding van een bepaalde hoeveelheid stoffen in bepaalde verhoudingen, gevoel ligt dan in het verlengde hiervan, gevoel is niks meer dan het benoemen van een bepaalde (fysiologische) toestand dat uiteindelijk resulteert in een psychologische toestand.
Dit verklaart het fenomeen dat wij in bepaalde situaties in staat zijn om een misplaatste conceptie van bepaalde gevoelens te ervaren, zoals angst wanneer wij ons bevinden in de omgeving van iemand waarvoor wij hele intense gevoelens hebben (ook bekend als liefde/verliefdheid) en dat wij bang zijn om te handelen, omdat wij bang zijn op een negatief verloop --> angst.
Hoe ironisch is het wel niet om te bevestigen dat wij niet kunnen leven zonder onze emoties? Iedere situatie wordt onlosmakelijk geassocieerd met een bepaalde gemoedstoestand. Je zou bijna kunnen veronderstellen dat wij leven bij de gratie van onze emoties, dat ons bewustzijn wordt bewerktstelligt door de aanwezigheid van emoties.
Waar komt in het bovenstaande dan ons rationele gedachtengoed kijken? Wanneer kun je spreken over een invloed op onze psychologische gemoedstoestand? Laten we dit onderwerp bestempelen als een metafysisch object. Op het moment dat wij ons bevinden in een bepaalde psychologische gemoedstoestand en wij hiervan gewaar worden zullen wij bepaalde gevoelens ervaren. Het is dit punt dat wij onze gevoelens rationeel kunnen benaderen en waarop wij tot een zekere mate invloed kunnen uitoefenen op onze emoties door onze gedachtenstromingen aan te sturen. Onze gevoelens kunnen wij bestempelen als een metafysisch object en ook zo behandelen en op die manier grip krijgen op het scala aan gedachtenprocessen die vaak gepaard gaan bij het ervaren van bepaalde gevoelens, al dan wel of niet omgekeerd waarbij gedachtenprocessen cq. cognities gepaard gaan met het fysiologisch oproepen van emoties dat uiteindelijk resulteert in de psychologische gewaardwording van gevoel.
Zoals een zeker persoon zei, ons rationeel gedachtengoed ligt in het verlengde van ons emotionele gedachtengoed. De één kan niet existeren zonder de ander, ze co-existeren naast elkaar.
Het bovenstaande is vanzelfsprekend afhankelijk van allerlei variabelen, waarvan de voornaamste factor genetisch bepaald is. Wij mogen allemaal onze ouders bedanken voor de persoon die wij vandaag zijn geworden, maar geef hun niet de schuld want uiteindelijk zijn wij zelf verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de persoon die wij zijn geworden.
De uitscheiding van stoffen en het functioneren van de diverse hersengebieden worden veelal bepaald door genetische factoren, die echter wél kunnen worden beïnvloed vanuit het externe milieu, maar dit wordt in psychologische termen geclassificeerd als een trauma en of het individu zo graag wilt veranderen is nog maar de vraag.
De kunst is om gewaar te worden van deze genetische factoren, door jezelf te leren kennen en vaststellen wat voor persoonlijkheid jij ben. En van daaruit kan je, mits je wil, jezelf verder ontwikkelen en kan je, zoals ik, optimaal leren omgaan met emoties. Ik ben nog elke dag aan het leren hoe complex mijn hersenen zijn, ook al wordt ik soms helemaal gestoord van mijzelf, het blijft een fascinerend leerproces en gelukkig heb ik nog mijn hele leven de tijd om dit te leren!
Mijn vrienden, bedankt voor het lezen van deze diepgaande blog. Ik kan nog veel meer schrijven over dit onderwerp, maar voor nu hou ik het voor gezien.
Ik wens iedereen een hele fijne dag toe!
Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe!
