Ethisch intermezzo - Grenzen van ideologieën

Het woord vrijheid , in het latijn libertas, betekent (in eigenlijke zin) het ontbreken van tegenstand (met tegenstand bedoel ik uitwendige belemmeringen van de beweging). Het is op redeloze en onbezielde schepselen evenzeer van toepassing op de redelijke wezens. Want steeds als iets is vastgebonden of ingeperkt, op een zodanige wijze dat het zich slechts binnen een gegeven ruimte kan bewegen, een ruimte die bepaald wordt door de tegenstand van een uitwendig lichaam dan zeggen we dat het vrijheid mist om verder te gaan.
In deze eigenlijke en algemene betekenis van het woord is een vrij man iemand die, telkens wanneer hij iets met behulp van zijn kracht en verstand kan volbrengen, niet belemmerd wordt om te doen wat hij wil doen. Wanneer de woorden vrij en vrijheid echter worden toegepast op andere dingen dan lichamen, worden zij misbruikt, want dingen die geen beweging kennen, kennen ook geen belemmering. [...] Wanneer we vrijuit spreken gaat het niet om de vrijheid van de stem of de spraak, maar van de spreker, die niet door de wet verplicht wordt om anders te spreken dan hij doet. - Thomas Hobbes: Leviathan Nederlandse vertaling door Wessel Krul, pagina 159.

In mijn vorig schrijven heb ik een complex betoog gehouden over de botsingen van ideologieën die zich steeds vaker afspelen in het maatschappelijk veld. Verder heb ik laten zien hoe de opkomst van fascistische bewegingen zoals het Identitair Verzet en Pro Patria het resultaat zijn van een steeds groeiend nationaal-socialisme onder het mom van het 'verdedigen van onze cultuur'.
Waar de PVV een nationaal-socialistisch politiek beleid uitdraagt, is de invloed van deze partij voor deze bewegingen klaarblijkelijk onvoldoende. Ironie ten top om te constateren dat ons land een dergelijke beweging tolereert dat enkel bijdraagt aan verdere polarisatie van onze samenleving, terwijl een beweging zoals Hizb ut-Tahrir op het punt staat om te worden verboden, omdat de ideologie van deze beweging haaks staat op het fundament van onze Nederlandse rechtstaat: democratie.
Ik zou hier graag op door willen gaan door een parallelle verkenning van zowel de ethische facetten van mijn vorige betoog alsmede het maatschappelijk debat over de islam. Ik begin hiermee met de volgende quote uit mijn vorige essay:

Wij leven nu in een tijd waarin de grenzen van ideologieën zijn bereikt; ideologie vanuit de optiek van cultuur voert hedendaags het uitgangspunt van een maatschappelijk debat. [...] Mijn doel is enkel laten zien hoe onze huidige samenleving veranderd is in een bekrompen samenleving die krampachtig vasthoudt aan de culturele constructen vanuit de 'Nederlandse identiteit', terwijl wij al decennialang onze 'Nederlandse identiteit' zijn kwijt geraakt. Wees trots op het feit dat jij jezelf een Nederlander mag noemen! Ik ben het in ieder geval wél, want het laat zien dat tolerantie en vrijheid van meningsuiting mijn kernwaarden zijn, zoals dat ooit dé kernwaarden waren van de Nederlandse samenleving.

Laat ik beginnen met de volgende stelling #1: een Nederlandse staatsburger mag geen steun betuigen aan ISIS
Laat een ding duidelijk zijn mijn beste lezer, ik uit bij deze en elke andere stelling geen 'linkse' of 'rechtse' politiek gekleurde mening, ik ga enkel de verschillende facetten van deze stelling op filosofische wijze onderzoeken. Juist ethiek is bij uitstek een vakgebied dat los staat van een politieke ideologie.
Ik denk dat ik voldoende heb geschreven over ISIS. Mocht mijn lezer desalniettemin behoefte hebben aan achtergrondinformatie, dan verwijs ik deze graag naar mijn vorig schrijven over ISIS.
Alvorens ik deze stelling op correcte wijze kan bestrijden, heb ik eerst de volgende (vanzelfsprekende) vraagstelling: wat betekent het om steun te betuigen?
Steun betuigen betekent begrip hebben voor de ander vanuit een empathisch perspectief. Het impliceert dat iemand het handelen van de ander begrijpt, zonder impliciet eens te zijn met de handelswijze.
Om een interessante analogie op te werpen: toen in de media het verhaal werd gepubliceerd over een stel die stelselmatig pedofielen vermoordde (publicatie), waren er mensen die de mening uitten ik ben het niet eens met hun handelswijze, maar ik kan hun wel begrijpen. In essentie valt dit ook onder het uitten van een steunbetuiging.

Dan ga ik nu terug naar de ethische facetten van beide vormen van steunbetuiging: hoe verschilt het uitten van steun jegens pedo-moordenaars met het uitten van steun aan religie-moordenaars? Beide steunbetuigingen zijn moreel verwerpelijk en tóch mogen mensen vanuit hun vrijheid hun steun betuigen. Het begrijpen van iets betekent niet het uitten van een goedkeuring; goed en fout zijn tenslotte subjectieve begrippen en is inherent aan een oordeelsvorming. Steunbetuigingen zijn geen oordeelsvormingen.
Dit gezegd hebbende kan ik enkel het volgende concluderen: het uitten van een steunbetuiging is het vormen van een mening en valt derhalve onder de vrijheid van meningsuiting.

Ik heb in het afgelopen half jaar twee diverse betogen geschreven vanuit het thema 'vrijheid van meningsuiting'. De eerste heb ik in maart geschreven naar aanleiding van Wilders' 'minder-minder' uitspraak als zijnde grenzen van de vrijheid van meningsuiting, waarin ik voornamelijk kritiek uitte op deze uitspraak. Vervolgens ben ik gaan nadenken over deze gebeurtenis en heb ik een genuanceerde mening ontwikkeld waarbij ik de ethische facetten van de vrijheid van meningsuiting nader heb toegelicht.
Ik heb de vrijheid van meningsuiting als volgt gedefinieerd:

De vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel recht van de vrijheid van het individu. Het moet dan ook ten alle tijden worden gewaarborgd, zelfs wanneer de morele grenzen zijn bereikt of overschreden mag dit niet leiden tot inperking van de vrijheid van meningsuiting.

Dit impliceert dat er geen moreel kader kan worden opgetrokken en dat er geen enkele juridische grond is om een Nederlandse staatsburger te verbieden steun te betuigen aan ISIS en dat stelling #1 'een Nederlandse staatsburger mag geen steun betuigen aan ISIS' ontkracht is.
Uiteraard gaat er een rationale achter het veroordelen van een steunbetuiging aan ISIS. Iemand die begrip heeft voor een ideologie zal makkelijker deelnemer worden van die ideologie, dan iemand die er afstand van neemt. Het probleem zit hem echter in het concept 'ideologie', want waarom besluit iemand deelnemer te worden van die ideologie en waarom kan iemand kennis nemen van een ideologie zonder erdoor beïnvloedt te raken?
Een kleine zoektocht op het internet leidt tot de volgende conclusie: het begrip 'ideologie' is een politiek begrip dat een construct omvat van ideeën die betrekking hebben op de socio-economische en maatschappelijke facetten van een natie en hoe de macht van het volk zich verhoudt tot de staatsinrichting i.e. is het volk eens met het idee dat het wordt geregeerd door een koning, waardoor het land een monarchie is of wordt het geregeerd door een president waardoor het een republiek wordt.

Hieruit kan worden opgemaakt dat ideologie nauwe verwantschap vertoont met hedendaagse culturele karakteristieken van een samenleving. Tenslotte is cultuur het abstracte idee van een samenleving, waarin alle facetten van een samenleving geborgd worden.
Dit gegeven geeft mij een uniek inzicht op de diverse abstracties van een samenleving. Ik heb ooit een essay geschreven waarin ik de Nederlandse identiteitscrisis omschreef. Verder nadenkend heb ik het idee ontwikkeld hoe cultuur leidend is voor de vorming van de identiteit van het individu en kan ik het volgende concluderen: cultuur is de abstractie van de identiteit van een samenleving. De ideologie van een samenleving is de abstractie van leiderschap: het geeft vorm aan de gewenste ontwikkeling die een samenleving wilt doormaken.

Stelling #2: Democratie is een ideologie
Democratie is een staatsinrichting waarbij de macht evenredig verdeeld is onder een bevolking. Thomas Hobbes had met zijn werk 'Leviathan' een politiek filosofisch werk geschreven over de diverse facetten van een staat. Zijn uitgangspunt was dat een staat uiteindelijk een hoogste macht nodig had, waar alle onderdanen zich aan zouden onderwerpen. Hij was van mening dat een democratie niet kon bestaan binnen een monarchie, omdat de soevereiniteit van de staat uiteindelijk bij de koning ligt.
Zijn werk had echter eveneens een interessant ethisch facet: het was tevens de taak van de monarch om zorg te dragen voor diens bevolking. Zou de monarch niet zijn taken op redelijke wijze nakomen, dan had de bevolking het recht om de koning af te zetten en een nieuwe soeverein aan te stellen die de hoogste macht zou verkrijgen. De Franse Revolutie kan in zekere zin worden beschouwd als de belichaming van dit concept.
De staatsinrichting is echter een wezenlijk onderdeel van het construct 'ideologie' en gezien het feit dat democratie een staatsvorm is, is stelling #2 bevestigd.

Stelling #3: twee tegengestelde ideologieën kunnen niet bestaan binnen één samenleving.
De twintigste eeuw wat vanuit politiek perspectief een zeer interessante eeuw om in te leven. De wereldkaart is volledig opnieuw gerangschikt na de Eerste Wereldoorlog. Rijken zoals het Ottomaanse rijk, het Duitse Rijk en de Donaumonarchie vielen allemaal ten prooi aan maatschappelijke veranderingen.
Met het veranderen van de samenlevingen, veranderden ook de diverse politieke ideologieën die ten grondslag lagen aan een scala aan politieke partijen. Zoals eerder gesteld is een ideologie een psychologisch construct dat gefundeerd is op politieke ideeën. Politieke partijen die vertegenwoordigers zijn van extreme ideologieën zoals fascisme, communisme en religieus-fundamentalisme zijn vrij om hun ideologie uit te dragen en aanhang te verwerven onder de bevolking.
Indien hier in Nederland een politieke partij wordt opgericht die als doel heeft het veranderen van de Nederlandse staat, dan mag dat. Wij leven in een vrij land en dat impliceert dat elk individu vrij is om diens ideologie uit te dragen.
Kortom: stelling #3 is volledig ontkracht.

Ik ontken overigens niet dat dit niet zal leiden tot maatschappelijke onrust. Ik verken enkel op filosofische wijze de ruimte van politieke vrijheid voor het uitdragen van extremistische ideeën. Hierbij moet ik direct denken aan een interessant artikel dat ik laatst las waarin een intrigerende CDA-politicus, Ibrahim Wijbenga, van mening is dat ons land stelling moet nemen tegen Hizb ut-Tahrir, vanwege diens extremistische opvattingen m.b.t. de islam.
Des te meer fascinerend is het idee hoe politici zorgen maken om een organisatie die zij beschouwen als een dreiging vanuit de optiek van religieuze vrijheden, terwijl een politieke partij die de moderne variant van een Nationaal-Socialisme uitdraagt potentieel net zo schadelijk is voor onze samenleving.
Beide extremen ideologieën, die van Hizb ut-Tahrir alsmede die van het Nationaal-Socialisme dat door Wilders wordt uitgedragen beschouw ik al een dreiging voor onze samenleving. De één vanuit de inperking van vrijheid, de ander vanuit de optiek van het uitdragen van een fascistisch gedachtegoed waarbij buitenlanders worden beschouwd als minderwaardige burgers. De enige reden waarom de PVV wordt geaccepteerd als politieke partij is omdat het de democratische fundamenten van een westerse natie erkent.

En dat leid mij naar stelling #4: Een ideologie die de democratie niet erkent is een dreiging voor diezelfde democratie.
Dit is een interessante stelling, want hier belanden wij bij een paradox. Als er een politieke partij wordt opgericht binnen een democratie en het doel van die democratie is het omverwerpen van de democratie, dan draagt de democratie zelf bij aan diens vernietiging. Het verbieden van een dergelijke partij staat echter haaks op de vrijheid van een democratie.
Mij dunkt dat indien een dergelijke partij die de democratie wilt omverwerpen zodanig groot wordt dat het in staat wordt om daadwerkelijk staatsrechtelijke veranderingen aan te brengen, dat een natie al op het punt staat om ten onder te gaan. Dan ga ik wederom terug naar Thomas Hobbes met de volgende quote:

De taak van de soeverein, of dit nu een vorst is of een vergadering, is het doel waarmee hem de soevereine macht werd toevertrouwd, namelijk het bevorderen van de veiligheid van het volk. [...]
Wanneer de grondrechten van de soeverein (zoals beschreven in hoofdstuk 18) worden weggenomen, wordt de staat ontbonden en valt iedereen terug in de rampzalige toestand van een oorlog van allen tegen allen. Dit is het grootste kwaad dat zich in het leven kan voordoen. De soeverein heeft dan ook tot taak om zijn rechten onverkort te handhaven. - Leviathan, Nederlandse vertaling door Wessel Krul, pagina 247.

Een democratie bestaat zolang het volk een democratie nastreeft. Dit zal dan ook juist tegengestelde krachten opwerpen indien binnen een democratie een politieke partij wordt opgericht die als doel heeft het omverwerpen van de democratie. De paradox blijft echter bestaan, maar gezien het feit dat elke ideologie dat niet strookt met de culturele normen van een democratie kan leiden tot het instorten van diezelfde democratie acht ik stelling #4 bevestigd.

Hiermee heb ik eveneens een brug gebouwd naar de laatste stelling #5: Het geven van een politiek podium aan mensen die een strenge religieuze ideologie nastreven zal leiden tot inperking van vrijheid.
De angst bestaat dat indien 'de publieke opinie' een politieke partij toelaat als vertegenwoordiger van normen en waarden die in conflict zijn met de normen en waarden van de gemiddelde Nederlander, dat de Nederlander zijn normen en waarden zal moeten conformeren aan die van de ander van waaruit er kan en zal worden gesproken over een inperking van vrijheid op religieuze gronden.
Artikel 1 van de grondwet stelt echter: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Artikel 6, lid 1 stelt vervolgens: Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.
Deze artikelen van de Nederlandse grondwet kan worden beschouwd als de juridische grond van westerse vrijheden. Het moment dat een politieke partij gaat toornen aan de fundamenten van onze westerse democratie door aanzetten van veranderingen legt de weg bloot om te worden aangeklaagd op grond van ofwel artikel 1 van de grondwet wegens discriminatie of op grond van artikel 6. Dan kunnen wij als seculier, atheïst en/of humanist de klacht indienen dat wij aangetast worden in onze vrijheid en dat de beklaagde politieke partij veranderingen probeert door te voeren die op juridische wijze incorrect zijn.

Zoals Thomas Hobbes schreef: Het woord vrijheid betekent (in eigenlijke zin) het ontbreken van tegenstand.
Elke ideologie kent zijn eigen construct van vrijheid. Ons land geeft elk individu de vrijheid om zichzelf begrenzingen op te leggen vanuit diens ideologie. De grenzen van een ideologie is een abstract begrip waarbij het individu die aanhanger is van die ideologie diens individuele grenzen bepaald. Het is niet aan jou of mij om deze begrenzingen op te leggen. Het is enkel aan jou en mij om onze vrijheid te waarborgen. En zolang onze overheid ons deze vrijheid middels een juridisch construct kan waarborgen kan geen enkele politieke partij toornen aan onze vrijheid; ook niet vanuit het optiek van religieuze vrijheid, dat zichzelf begrenzingen oplegt.
Ik kan dus bij deze concluderen dat stelling #5 is ontkracht.
Met al deze stellingen heb ik in elk geval aangetoond dat die zogenaamde dreiging van de politieke islam helemaal niet zo gevaarlijk is als dat wij soms denken en vereist het enkel een onconventionele gedachtepatroon om die dreiging te kunnen doorbreken tot zijn ware aard: die van een tegengestelde ideologie.

En moge alles breken, wat aan onze waarheden breken- kan! Menig huis valt er nog te bouwen - Friedrich Nietzsche - Aldus Sprak Zarathoestra

Mijn vrienden, dank voor het lezen van dit complex schrijven! Ik heb er zelf een hoop van geleerd, dus ik hoop dat mijn lezer ook beter inzicht heeft gekregen in diverse politieke thema's. Ik wens jullie in elk geval een fijne avond toe. Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe!

Filosofisch intermezzo - Botsing der Ideologieën

What is toleration? It is the prerogative of humanity. We are all steeped in weaknesses and errors: let us forgive on another's follies, it is the first law of nature. [...] Why then have we butchered each other almost without interruption since the first council of Nicaea?
Constantine began by issuing an edict which permitted all religions, but he ended by persecuting. Before him the authorities acted against the Christians only because they started to form a party in the state. The Romans permitted all cults, even those of the Jews and Egyptians, for which they had so much contempt. Why did Rome tolerate these cults? It was because neither the Egyptians, nor even the Jews, tried to exterminate the ancient religion of the empire. They did not run up and down the earth to make proselytes: they thought only of making money. But the Christians unquestionably wanted their religion to predominate. [...] It was their opinion that the whole world should be Christian. So they were necessarily the enemies of the whole world until it was converted. [...] It is clear that every individual who persecutes a man, his brother, because he does not agree with him, is a monster. [...]
Of all religions the Christian is undoubtedly that which should instil the greatest toleration, although so far the Christians have been the most intolerant of all men. [...] When at last a few Christians embraced the dogmas of Plato and injected a little philosophy into their religions, [...] they gradually grew in importance, though still divided into several sects. There has never been a single moment when the Christian church was united. [...]
If it were permissible to reason consistently in matters of religion, it would be clear that we should all become Jews because our savior Jesus Christ was born a Jew [...]. But it is even clearer that we should tolerate each other because we are all weak, inconsistent, subject to mutability and to error. - Voltaire, Philosophical Dictionary pagina 387 - 394.

Nederland is altijd een land geweest van tolerantie. Tolerantie van andersdenkenden, ook vanuit de optiek van religieuze vrijheid. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de moderne devotie, de ontwikkeling van geestelijken om zichzelf vanuit individueel perspectief op religieuze wijze te ontwikkelen, een beweging was die begon in Nederland. Indirect heeft dit dan ook geleid tot een afsplitsing binnen de rooms-katholieke kerk van protestanten die tevens werden gevoed door onvrede over de rooms-katholieke kerk destijds.
Nederland was in de 16e eeuw onderdeel van het Spaanse Rijk en de staatsgodsdienst was die van het Rooms-Katholicisme. Uiteraard was het mensen niet toegestaan om een andere religie te belijden, deed iemand dit wel dan werd je veroordeeld wegens ketterij. Als onderdeel van de machtsstructuren van het Spaanse Rijk moesten de adel en andere machtshebbers het Rooms-Katholicisme aanhangen. Toch besloten zij gematigd op te treden tegen de bevolking die steeds vaker het protestantisme aan hing. Dit veranderde toen de Spaanse Inquisitie werd opgesteld die op actieve wijze ketters zouden opzoeken en veroordelen wegens het aanhangen van een andere religie.
Vele mensen, waaronder vele adellijken zoals Willem van Naussau, waren het niet eens met deze inperking van vrijheid en pleitten dan ook bij Filips II voor vermindering van vervolgingen. Helaas besloot de koning dit verzoek niet te honoreren, waarop werd besloten steden te bezetten. Deze factoren leidde uiteindelijk tot de tachtigjarige oorlog van waaruit onze prachtige natie werd gesticht.

Helaas wordt onze prachtige natie heden ten daagse bedreigd vanuit twee kampen. Ik heb vaker mijn zorgen geuit over hedendaagse ontwikkelingen van onze moderne cultuur, waarvan mijn meest kritische culturele sentimenten was. Ook hierin beschreef ik de twee kampen: nationaal-socialisten aan de ene kant en radicaliserende moslimjongeren aan de andere kant.
Nu is dit (helaas) niks nieuws, want deze kampen bestaan al jaren lang. Nationaal-socialisme was een reliek dat in het Duitsland van de jaren '20/'30 van de vorige eeuw in opkomst was onder de Nazi-ideologie. Heden ten daagse onthouden mensen zich van een dergelijke ideologie, maar zoals ik heb bewezen in een vorig schrijven is de PVV enkel de moderne vorm van een fascistische ideologie. Het ogenschijnlijk groeiend vertrouwen in de PVV is vanuit deze optiek kenmerkend voor het groeiend nationaal-socialisme, gesteund door de angst voor ISIS en het idee dat ook in Nederland de steun voor ISIS groeiend is.
Het is daarnaast helaas een feit, los van alle ideeën richting ISIS, dat er nog steeds een groep jongeren leven in ons land die moeite hebben om zich aan te passen aan de normen en waarden van onze cultuur. Het is dit kamp die bijdraagt aan het groeiend fascistisch sentiment jegens buitenlanders. Die hele 'zwarte piet'-discussie wordt door PVV-aanhangers gebruikt als argument om hun anti-buitenlanders sentiment extra kracht te geven.
Persoonlijk vraag ik mij echter af wat de werkelijke reden is dat mensen gaan stemmen op de PVV, op basis van persoonlijke observaties heb ik geconstateerd dat 'de PVV-stemmer' een enorme heterogene groep is dat in zekere zin verwant is aan zowel de SP alsmede de PvdA. Er is een groep mensen die stemmen op de PVV, omdat zij enkel teleurgesteld zijn in het politieke verleden van de PvdA. Dit impliceert een scala aan secundaire hypotheses, maar hier is niet de plek om hierover na te denken. Hier is de plek om stil te staan bij de groeiende tegenstellingen tussen de twee eerder benoemde kampen.

Vorig jaar kwam de eerste berichtgeving over het identitair verzet. Een gevaarlijke groepering die besloot over te gaan tot actie. Zij verzetten zich tegen de 'toenemende immigratie en islamisering'. Waarom benoem ik hun gevaarlijk? Omdat zij de rechtstaat ondermijnen! En een ondermijning is het begin van de afbrokkeling van de beginselen van een rechtstaat. Deze groepering pretendeert te 'strijden voor ons land', terwijl zij in werkelijkheid op onrechtmatige wijze hun macht vergroten door zelfstandig te handelen uit naam van een verzetsbeweging. Zij zijn niet veel anders dan aanhangers van ISIS; het verschil zit hem vooral in de ideologie. De ideologie van ISIS is er een van het stichten van een kalifaat volgens de regels van de Islam, waarbij de shi'ah (sharia) het uitgangspunt is.
De ideologie van het identitair verzet is die van een fascistische: het verdedigen van het nationalistisch gedachtegoed. Wat zou anders het doel zijn om uit te dragen te strijden tegen toenemende immigratie en islamisering? Het is echter een triest feit dat deze mensen allerminst het intellect hebben om zich te berusten op hun redelijkheid. Want juist onderzoek heeft aangetoond dat het immigratiedebat is gepoliticeerd; Wilders en consorten hebben allerlei emoties los gemaakt door te wijzen op de dreiging voor onze samenleving vanwege 'massa-immigratie' waardoor ons land 'nooit meer hetzelfde zou zijn'. Ons land zal überhaupt nooit hetzelfde zijn; net als elk land veranderd een samenleving door de jaren heen. Dat heeft niks te maken met een conservatieve/progressieve ideologie, het is enkel een feit dat naar gelang het individu ontwikkeld, een samenleving als collectief van het individu eveneens ontwikkeld. Voor meer achtergrondinformatie omtrent dit thema verwijs ik mijn lezer graag naar: dit artikel.

In juni/juli begon de media aandacht te besteden aan ISIS, die grote gebieden in zowel Syrië als Irak hadden veroverd en dat zij zich bedienden van een uiterst gewelddadige werkwijze. Opeens was de hele (westerse) wereld in rep en roer, want uit de burgeroorlog van Syrië is er een groepering ontstaan die fundamentalistischer is dan Al-Qaida. Natuurlijk was dit koren op de molen voor nationaal-socialisten om hun fascistische propaganda te verspreiden onder het mom van bewijzen hoe gevaarlijk de Islam is voor de westerse wereld.
Uiteraard zal elk redelijk, moreel integer mens ISIS veroordelen. Hun werkwijze is volstrekt tegengesteld aan die van elke vorm van ethisch handelen; zelfs niet binnen het concept van oorlogsvoering. Hoe onmenselijk oorlogsvoering is, het vind plaats via een set aan regels die wettelijk vastgelegd zijn in het Internationaal Humanitair Recht of kortweg gesteld Oorlogsrecht. Nu kan uiteraard terrorisme niet op dezelfde manier worden beschouwd als oorlogsvoering, desalniettemin zou het vanuit een ethisch standpunt in het belang zijn van de strijdende partijen om zich te houden aan dit oorlogsrecht. Zo niet, dan kunnen zij door het internationale strafhof worden veroordeeld jegens misdrijven tegen de mensheid.
ISIS houdt zich hier niet aan. Zij beschouwen hun jihad, de heilige strijd tegen de ongelovigen, als de hoogste macht. Zij beschouwen hun strijd gerechtvaardigd omdat zij strijden voor hun God; deze God hoeft zich vanuit de religieuze ideologie uiteraard niet houden aan de wetten dit gesteld zijn voor mensen, door mensen.
Op dit punt zou ik graag willen stellen dat ik genoeg heb geschreven over ISIS. Voor meer (achtergrond)informatie m.b.t. ISIS verwijs ik mijn lezer graag naar mijn vorig schrijven over ISIS en diens geschiedkundige facetten.

Ik wil graag door gaan over het succes van de propaganda dat door nationaal-socialisten is verspreid. Eind juli kwam opeens een andere nationalistische beweging in beeld genaamd Pro Patria. Deze beweging is gelukkig niet heel gevaarlijk, omdat zij zich meer houden aan de regels dan het identitair verzet waardoor er geen ondermijning van de rechtstaat ontstaat.
Maatschappelijk drukken zij echter wél een stempel op onze samenleving; dit is één van de vele signalen hoe gepolariseerd onze samenleving is geworden. Er is volstrekt geen enkele ruimte voor een gesprek over tegengestelde ideologieën. Deze beweging wordt net als het identitair verzet geleid door angst; pure angst voor andersdenkenden, voor een tegengestelde ideologie.
Ik ben eens voor de grap hun facebookpagina gaan bezoeken en het gesprek aan gegaan met de mensen die deze pagina hebben 'geliked' om vast te stellen of mijn vermoeden over 'geleid door angst' correct was. Al vrij snel werd dit vermoeden bevestigd: elke vorm van relativerende gedachten over nieuwsberichten die betrekking hadden op de opkomst van ISIS werden overschaduwd door reacties die ingegeven waren door angst. Sterker nog, op een gegeven moment was mijn reactie letterlijk: jullie realiseren dat jullie beweging louter wordt geleid door angst he?
Hun reactie was vervolgens: angst is een wijze raadgever.
Des te verwonderlijker was het voor mij dat ik voor het einde van de dag 'verwijderd' ben van de desbetreffende facebookpagina, net als dat al mijn berichten waren verwijderd waarin ik mensen op andere gedachten probeerde te brengen. Schijnbaar geld hier het adagium: hier is enkel ruimte voor gelijkgestemden. Andersdenkenden horen hier niet thuis. Hoe ironisch is het wel niet dat een organisatie die pretendeert te staan tegen ISIS, een organisatie die zich bediend van het uitvoeren van geweld jegens ongelovigen, dezelfde vorm van bekrompenheid vertoont jegens andersdenkenden als ISIS. Hoe geloofwaardig ben jij nog als beweging cq. 'goed doel' als de essentie van jouw beweging overeenkomsten vertoont met de organisatie dat aanleiding gaf voor het oprichten van jouw beweging? Ik laat het trekken van de conclusie over aan mijn lezer.

Is de angst voor ISIS ongegrond?
Nee, absoluut niet! Zoals gesteld is door een onderzoeker van het Clingendael instituut: ISIS staat voor een simpele ideologie, waardoor heel makkelijk mensen zich ermee kunnen identificeren. Dit maakt van ISIS een redelijke dreiging voor ieder individu dat wonend is ons land, maar nooit aansluiting heeft (kunnen) vinden bij onze moderne samenleving. Het feit dat op 4 juli een pro-ISIS demonstratie heeft plaatsgevonden is typerend voor deze dreiging. Een filmpje laat zien wat voor scherpe toon er wordt gezet en hoe onze democratie wordt bespot. Het is dan ook niet verwonderlijk dat diverse veiligheidsdiensten uiteindelijk hebben besloten om diverse demonstranten op te pakken, omdat er schijnbaar signalen waren van radicalisering.
In het verlengde hiervan heb ik een interessant artikel gevonden, ironisch genoeg via de facebookpagina van Pro Patria. Dit artikel laat zien dat er op hoog niveau wel degelijk zorgen zijn over de opkomende dreiging van terrorisme. Het interview geeft een hoop stof te denken m.b.t. het spanningsveld tussen (religieuze) vrijheid van het individu en nationale veiligheid dat enkel op paradoxale wijze kan worden bewerkstelligt door het inperken van de vrijheid van het individu.
Hetgeen mij stoort is dat dit artikel wordt ge(mis)bruikt door een beweging zoals Pro Patria voor het verspreiden van diens fascistische propaganda. Het adagium alle moslims moeten ons land uit wordt enkel versterkt door interpretatie van geluiden die te vinden in artikelen zoals deze. Ik vind dit artikel op een uiterst genuanceerde wijze geschreven, wat het zo interessant maakt om te lezen. Maar iemand die de intelligentie mist om deze nuances te doorzien leest en ziet enkel de dreiging van botsende ideologieën, wat weer maatschappelijke steun voor een beweging zoals Pro Patria in de hand werkt waardoor onze samenleving verder gepolariseerd raakt en de stabiliteit van onze samenleving in het gedrang komt.

Er bestaan tegengeluiden in onze samenleving, luister hier dan ook naar!
Hetgeen frappant is aan een beweging zoals Pro Patria is dat zij enkel oren hebben voor mediageluiden die hun beweging motiveren, zoals het nieuwsbericht over de pro-ISIS demonstratie van 4 juli. Het feit dat een week daarvoor een moslimdemonstratie tegen terrorisme heeft plaatsgevonden in Den Haag beschouwt Pro Patria kennelijk als irrelevant. Natuurlijk wordt hier geen aandacht aan besteedt, want stel je toch eens voor dat jouw beweging wordt ondermijnt vanwege het bestaan van gematigde moslims, oh wat een drama!
Het gevaar van zowel PVV-aanhangers alsmede mensen die deel uitmaken van ofwel het Identitair Verzet of Pro Patria is dat zij denken te staan voor vrijheid, maar dat zij het probleem enkel verergeren. In plaats van het aangaan van het dialoog met de ander, wordt er symbolisch gereageerd met een Mars van de Vrijheid. Het is niet verwonderlijk dat moslims dit als een provocatie beschouwen, zij zijn tenslotte het afgelopen decennia constant het onderwerp geweest van (voornamelijk negatieve) media-aandacht. Natuurlijk wordt dit breeduit gepresenteerd in de media, wat Pro Patria enkel maatschappelijk draagvlak biedt.
Het probleem zit hem in het feit dat een protestactie zoals een 'mars van vrijheid' enkele vorm van begrip cq. empathie mist. Het doel van Pro Patria is een tegengeluid bieden tegen ISIS; dat is prima en kan ik in zekere zin mee akkoord gaan, maar het moet wel een correcte wijze worden bewerkstelligt. Het louter afkeuren van een ideologie geeft mensen enkel een reden om zich af te zetten tegen de afkeuring of juist aansluiting te zoeken bij de ideologie waartegen wordt geprotesteerd. Er gaat een gevaarlijke vorm van irrationaliteit schuilend achter het louter afkeuren van andersdenkenden cq. 'een tegengestelde ideologie'.

Bestaat er een absolute plicht tegenover God?
Het ethische is het algemene en als zodanig is het weer het goddelijke. Men heeft daarom gelijk als men zegt dat elke plicht in de grond van de zaak een plicht tegenover God is. [...]
In de vertelling over Abraham treffen wij een dergelijke paradox aan. Zijn verhouding tot Isaak is ethisch gezien deze dat een vader zijn zoon moet liefhebben. Deze ethische verhouding wordt teruggebracht tot iets wat relatief is in tegenstelling tot de absolute verhouding tot God. [...]
De ridder van het geloof is uitsluitend op zichzelf aangewezen, hij voelt de pijn zich voor anderen niet begrijpelijk te kunnen maken, maar hij voelt niet het ijdele verlangen om voor anderen als gids op te treden. Een dergelijk ijdel verlangen kent hij niet, omdat zijn ziel daarvoor te ernstig is; zijn zekerheid bestaat in de pijn.

Bovenstaande quote komt uit het werk Vrees en Beven van de filosoof Soren Kierkegaard. Deze filosoof was diep gelovig, maar had tevens een sterke afkeur jegens de kerk als instituut. Met dit werk heeft hij een diepgaand probleem bloot gelegd waar elke gelovige uiteindelijk voor komt te staan: hoe verhoudt het sterfelijk leven zich van de gelovige ten opzichte van zijn plichten die de gelovige heeft t.a.v. God?
Abraham moest Isaak offeren van God en dat wilde hij ook daadwerkelijk doen. Uiteindelijk is Abraham op de laatste moment gestopt door een engel en is i.p.v. Isaak een ram geofferd.
Nu vraagt mijn lezer zich uiteraard af: wat probeer ik te verduidelijken met deze quote? Deze quote laat het spanningsveld zien tussen mensen die gelovig zijn en zich conformeren aan de samenleving en mensen die religie gebruiken als fundament voor oorlogsvoering als plicht jegens God, net als jihadisten de jihad zien als een plicht jegens hun God.
Geluiden in onze maatschappij zoals de PVV, Identitair Verzet en Pro Patria geven moslims een reden om zich af te zetten van onze samenleving en dus de Nederlandse cq. westerse democratie. Wilders' 'minder minder'-uitspraak is koren op de molen voor Marokkaanse jongeren die al op het randje van radicalisering stonden en hierdoor een extra duwtje in de rug kregen om zich uiteindelijk af te zetten van onze samenleving want de Nederlandse samenleving beschouwt hun toch al als tweede-rangsburgers die ondergeschikt zijn de superioriteit van 'de moderne Nederlander' (die overigens helemaal niet zo modern is als hij/zij denkt te zijn, gezien het feit dat elke vorm van andersdenken wordt afgekeurd als zijnde 'afwijking van de (culturele) norm').

Voor een gelovige om zich geaccepteerd te voelen in een samenleving is het belangrijk dat deze wordt geaccepteerd door de samenleving. Deze gelovige is opgegroeid met allerlei normen en waarden die sterk beïnvloedt zijn door de cultuur waarin het individu is opgegroeid. Om de vrijheid van het gelovige individu te waarborgen heeft onze regering jarenlang ingezet op het ontwikkelen van een multi-culturele samenleving, waarin elke cultuur wordt geaccepteerd en gerespecteerd vanuit de optiek van tolerantie. Helaas is onze samenleving in de kern veranderd door vanuit tolerantie over te gaan tot intolerantie dat gepaard gaat met de ontwikkeling van een fascistisch cultureel sentiment.
Wij leven nu in een tijd waarin de grenzen van ideologieën zijn bereikt; ideologie vanuit de optiek van cultuur voert hedendaags het uitgangspunt van een maatschappelijk debat. In plaats van het aangaan van het dialoog waardoor consensus kan worden bereikt over een maatschappelijke kwestie zoals bv. de zwarte piet discussie sluiten mensen elke vorm van redelijkheid uit door het aangaan van louter irrationele argumenten die gepaard gaan van culturele constructen zoals traditie.
Nu is het uiteraard niet mijn intentie door te stellen dat wij als samenleving nu élke traditie moeten veranderen, noch stel ik voor in de kwestie van de zwarte piet discussie dat zwarte piet moet verdwijnen. Ik heb enkel een neutraal standpunt in deze kwestie. Nee, mijn doel is enkel laten zien hoe onze huidige samenleving veranderd is in een bekrompen samenleving die krampachtig vasthoudt aan de culturele constructen vanuit de 'Nederlandse identiteit', terwijl wij al decennialang onze 'Nederlandse identiteit' zijn kwijt geraakt. Wees trots op het feit dat jij jezelf een Nederlander mag noemen! Ik ben het in ieder geval wél, want het laat zien dat tolerantie en vrijheid van meningsuiting mijn kernwaarden zijn, zoals dat ooit dé kernwaarden waren van de Nederlandse samenleving.

Mijn vrienden, dank voor het lezen van dit schrijven! Ik heb geprobeerd niet al te diep in te gaan op diverse maatschappelijke problematiek die typerend zijn voor de botsing van ideologieën, maar persoonlijk ben ik erg tevreden met het huidige beeld dat ik heb geschetst met dit schrijven.
Hopelijk zet mijn schrijven mensen aan het denken. Je hoeft geen vrijdenker te zijn zoals ik om een redelijke mening te hebben over maatschappelijke kwesties. De kunst is om open te staan voor andersdenkenden. De wereld zou een betere plaats zijn als wij eens vaker open stonden voor de ander met diens ideeën. Ik wens jullie in elk geval een hele fijne dag toe!
Een dikke knuffel van jullie wereld-verbeteraar en semi-filosoof, Halbe!

Ethisch intermezzo - Moraliteit van dierproeven

Deugd is dus een dispositie om een weloverwogen keuze te maken, gelegen in een midden in relatie tot ons, dat bepaald is door een rationeel beginsel, en wel op de manier zoals de man met praktisch inzicht dat zou bepalen. Het is een midden tussen twee vormen van morele slechtheid, de ene vanwege een teveel, de andere vanwege een te weinig. Verder is deugd een midden doordat sommige vormen van morele slechtheid onder de juiste maat blijven en andere de juiste maat overschrijden, wat emoties betreft alsook handelingen, terwijl deugd het midden vindt én verkiest.
Daarom is deugd krachtens haar essentie, dat wil zeggen: de definitie die haar wezen formuleert, een midden; maar vanuit het oogpunt van wat het beste is en het goede resultaat, is deugd een midden. - Aristoteles: Ethica Nicomachea, pagina 109. Nederlandse vertaling Charles Hupperts en Bartel Poortman.

Het wezenlijke van elke zedelijke waarden van handelingen is dat de morele wet onmiddellijk de wil bepaalt. Ook al voltrekt de wilsbepaling zich volgens de morele wet, maar alleen door middel van een gevoel, van welke aard dan ook, dat voorondersteld moet worden opdat de morele een toereikende bepalingsgrond van de wil wordt, en vindt de handeling dus niet plaats omwille van de wet, dan zal ze weliswaar legaliteit, maar geen moraliteit bevatten.[...]
We hoeven dus niet a priori aan te geven op welke grond de morele wet op op zich een drijfveer vormt, maar wat ze in de geest bewerkstelligt (of liever gezegd, moet bewerkstelligen) voor zover ze zo'n drijfveer is. - Immanuel Kant: Kritiek van de Praktische Rede, pagina 117 - 118. Nederlandse vertaling Boom.

Eind 2012 schreef ik een blog over ethische dilemma's tussen mens en dier. De diverse vraagstellingen hadden voornamelijk betrekking op de complexe verhoudingen in de moderne samenleving bestaan mens en dier. Ik had toen weinig geschreven over dierproeven, omdat dat niet het uitgangspunt was van mijn blog.
Geïnspireerd door dit artikel en in navolging hiervan dit artikel heb ik besloten om toch eens een schrijven te wijden aan dit thema. Vanzelfsprekend roept het een hoop emoties op. Ieder mens die huisdieren heeft, of is opgegroeid met, zal moeite hebben met de gedachte dat diens favoriete ratje, konijn, hond of kat het onderwerp wordt van laboratoriumexperimenten waarbij het nog maar de vraag is of jouw geliefde huisdier het experiment wel zal overleven.
Sterker nog, elk moreel integer mens zal moeite hebben met het idee dat dieren moeten lijden, omdat enkele wetenschappers het noodzakelijk achten dat hun hypotheses worden getoetst. Het is een lugubere gedachte dat dieren worden opgeofferd in de naam van wetenschap.
Alvorens ik door ga over het nieuwsbericht, wil ik beginnen met de volgende stelling: dierproeven creëren enkel een ondraaglijk lijden voor dieren. Wij moeten stoppen met het uitvoeren van dierproeven.
Voordat ik deze stelling op correcte wijze kan behandelen, moet ik eerst vaststellen wat het begrip 'dierproeven' inhoudt. Een kleine zoektocht op google leidt mij al vrij snel naar de website van de rijksoverheid. Daar vindt ik vervolgens de wet op dierproeven waarin het volgende te lezen is:

1. Voor de toepassing van het bij of krachtens deze wet bepaalde wordt onder dierproef of proef verstaan: het geheel van handelingen, dat ten aanzien van een levend gewerveld dier, dan wel een levend ongewerveld dier van een bij algemene maatregel van bestuur aangewezen soort, wordt uitgevoerd met het doel:
a. sera, vaccins, diagnostica of andere medische, veterinaire of biologische zelfstandigheden te produceren of te controleren, of biologische ijkingen uit te voeren,
b. toxicologisch of farmacologisch onderzoek te verrichten,
c. zwangerschap, ziekelijke of andere lichamelijke toestanden of lichamelijke kenmerken van mensen of dieren of overeenkomstige toestanden of kenmerken van planten te herkennen of op te sporen, anders dan in de uitoefening van de diergeneeskunde op het betrokken dier,
d. kennis van het menselijke of dierlijke lichaam, of handvaardigheid in het verrichten van ingrepen daarop, te verschaffen of te ontwikkelen, of
e. een antwoord te verkrijgen op een wetenschappelijke vraag,
voor zover redelijkerwijs moet worden aangenomen dat daardoor het dier ongerief kan worden berokkend, of waarvan het beoogde of mogelijke gevolg de geboorte is van een dier dat ongerief ondergaat.

Empathie dicteert ons per direct te stoppen met dierproeven. Het feit dat wij als mens een dier leed berokkenen is vanuit een empathisch perspectief onacceptabel.
De stelling zou vanuit deze optiek ontkracht zijn. Maar is hiermee de discussie afgedaan? Besluiten wij te stoppen met dierproeven vanwege het ogenschijnlijk leed dat wij dieren berokkenen?
Nee, wij besluiten nochtans door te gaan met dierproeven. Uit de tweede quote van Kant volgt dat wij ons op glad ijs bevinden op het gebied van moraliteit. Ons handelen bevat legaliteit, omdat wij als mensheid dierproeven uitvoeren vanwege het belang van wetenschappelijk inzicht waarmee wij uiteindelijk hopen een dodelijke ziekte te kunnen genezen.
Aristoteles' ethiek is op dit gebied milder van aard. Hij stelt dat de deugd een midden is tussen een tekort aan moraliteit en een teveel aan moraliteit. Hieruit volgt niet dat dierproeven deugdelijk zijn; de onderliggende redenatie is dat de dierproeven leidt tot meer inzicht van een ziekte en indirect zelfs tot genezing van een ziekte. Besluiten wij te gaan stoppen met dierproeven, dan is per definitie een fractie van de mensheid ten dode opgeschreven. Wij kunnen enkel het lijden van deze mensen verzachten, maar vroeg of laat zullen zij komen te overlijden direct of indirect aan de medische complicaties die voortvloeien uit een ziekte.

Onze hooggestemde ambities gaan pas spelen nadat de aardse zijn vervuld. Als hechting en empathie inderdaad fundamenteel zijn, doen we er goed aan ze in uiteenzettingen over de menselijke aard een ereplaats te geven. Ook is er geen reden om aan te nemen dat deze vermogens alleen bij mensen voorkomen. Ze zijn te verwachten bij elk warmbloedig schepsel met haar, tepels en zweetklieren - onderdeel van de definitie van een zoogdier.
Frans de Waal: Een tijd voor Empathie, pagina 83.

Laat ik eens op verdiepende wijze kijken naar de grond van onze afwijzing jegens het fenomeen dierproeven: empathie. Daarom heb ik besloten eerst te beginnen met een quote dat afkomstig is uit een boek dat is geschreven door een hoogleraar psychologie, Frans de Waal, die veel onderzoek heeft gedaan naar empathie bij apen.
Dan nu de stelling: Is empathie een ethisch correct uitgangspunt om de discussie over dierproeven te gaan voeren?
Alvorens ik door ga moet ik nog een sluitende definitie opstellen van empathie. Die is als volgt: Empathie is het vermogen om de emoties van anderen te kunnen meevoelen en de situatie van anderen te begrijpen. Hieruit volgt dat empathie een universeel biologisch fenomeen is dat in mindere of meerdere mate voorkomt bij alle hogere klassen van het dierenrijk en dat dit een van de redenen is waarom wij een goede band hebben met onze huisdieren. Huisdieren geven kleur aan ons leven; zij bieden troost wanneer wij ons verdrietig voelen en zij maken ons gelukkig wanneer wij ons goed voelen.
Het zijn de denkbeelden die wij associëren met dierproeven van waaruit wij een oordeel vormen dat de oorzaak is voor onze afkeur jegens dierproeven. Empathie speelt hierin een grote rol. Wij voelen letterlijk op psychologische wijze mee met het lijden dat een wetenschapper veroorzaakt bij een onschuldig schepsel. Dat leed wordt des te groter wanneer wij diezelfde denkbeelden gaan invullen met ons eigen huisdier. Niemand die dan nog voor dierproeven is; afgezien van enkele individuen die ofwel een psychopathologie hebben vanwege het ontbreken van empathie of zelf een dergelijke ziekte onder de leden hebben. Want het eigen lijden is nog altijd de sterkste drijfveer voor verandering.
Het blijft echter een feit dat wij dierproeven enkel afkeuren vanuit de optiek van empathie omdat het lijden van dieren te dichtbij komt; het heeft een subjectief kader gekregen. Een voorwaarde voor een ethisch uitgangspunt is van objectiviteit; het vergelijken van onderwerpen en het bereiken van gelijkwaardigheid. Empathie is hiermee in conflict en is daarom een verkeerd uitgangspunt. Deze stelling is hiermee ontkracht.

Het ontkrachten van de vorige stelling levert echter wel een probleem op. Het primaire uitgangspunt is ontkracht, waardoor er geen mogelijkheid meer bestaat voor het voeren van een discussie op basis van empathie, wat toch de voornaamste bron van veroordeling is t.a.v. dierproeven. Als empathie een incorrect uitgangspunt is, wat is dan wel een correct uitgangspunt voor deze discussie?
Laat ik eerst eens kijken naar de essentie van de ethische facetten binnen deze discussie: Dierproeven veroorzaken leed. Dit leed wordt veroorzaakt door mensen en moet derhalve stoppen, want ieder moreel integer mens veroordeeld het veroorzaken van pijn bij een levend dier.
Waarom veroordelen wij het veroorzaken van pijn vanuit een moreel perspectief? Is het een kwestie van gelijkwaardigheid tussen mens en dier? Zijn mens en dier gelijkwaardig? Zo ja, zijn alle dieren gelijkwaardig?
Als wij vanuit de optiek van gelijkwaardigheid gaan redeneren, dan zitten wij eveneens met een probleem. Vanuit de biologie wordt elk dier als uniek beschouwd. Niet alleen vanwege de anatomische verschillen, maar ook vanuit het optiek van bewustzijn.'Hogere' diersoorten zoals zoogdieren hebben een compleet ander bewustzijn dan 'lagere' diersoorten zoals insecten; hierdoor hebben de hogere diersoorten een andere beleving van experimenten. Dit zou een goed uitgangspunt kunnen zijn: hoe ervaart een dier het experiment?

Ervaring vereist bewustzijn; bewustzijn is inherent aan een complex begrip, waarvan ik mij verder afzijdig hou om de filosofische facetten hiervan te belichten binnen de kaders van deze essay. Vanuit de biologie zijn er aanwijzingen gevonden dat bewustzijn afkomstig is uit het limbisch systeem wat bestaat uit een viertal hersendelen (Amygdala, Gyrus Cinguli, Thalamus en Hippocampus) die elk ook samengestelde structuren zijn met diverse biologische functies die ik niet verder zal behandelen.
Dit zijn overigens enkel hersenstructuren die voorkomen in de voorhersenen; 'lagere' diersoorten zoals insecten hebben niet eens een voorhersen, zij hebben enkel een primitieve vorm van hersenen.
Dan ga ik nu een stap verder richting het kwantificeren van leed, want daar gaat het tenslotte om bij dierproeven: het is moreel niet acceptabel om een dier te laten lijden.
Vanuit een biologisch perspectief is leed louter het activeren van pijnprikkels. De oorzaak laat ik achterwege, want dat is geheel afhankelijk van de aard van het onderzoek (hypothetisch gezien bestaan er zelfs onderzoeken waarbij er geen sprake is van het berokkenen van leed). Ervaringen zijn echter ook van belang in het lijden; dit impliceert dat enkel dieren die een vorm hebben van geheugen meer lijden. Naast het huidige leed waarbij de pijnprikkels worden geactiveerd, ervaart het dier ook meer leed doordat het (meer) bewust is van de situatie waarin het zich verkeerd.

Het bovenstaande zou pleiten voor dierproeven waarbij meer gebruikt wordt gemaakt van 'lagere' diersoorten en minder van 'hogere' diersoorten. Helaas vereist het grootste deel van wetenschappelijk onderzoek het gebruik van 'hogere' diersoorten, omdat de te onderzoeken biologische structuren/fysiologische mechanismen niet bestaan in 'lagere' diersoorten.
Dan zijn wij eigenlijk weer terug bij af: waarom blijven wij dierproeven uitvoeren, terwijl deze leed veroorzaken waarbij uiteindelijk ook dieren worden opgeofferd in de naam van wetenschap?
In feite maken wij als mensheid/samenleving de keuze om enkele dieren op te offeren in de veronderstelling dat hierdoor uiteindelijk grote groepen mensen zullen worden geholpen of misschien zelfs helemaal genezen van hun ziekte. Dat kan op diverse manieren gebeuren vanwege de diversiteit van dierproeven. Sommige experimenten dienen ter verdieping van de biologische kennis van de pathogenese ('hoe ontwikkeld zich een ziekte?). Andere experimenten dienen voor het testen van de effectiviteit van een medicijn. Het moment dat in dit stadium dierproeven worden uitgevoerd bestaat er een kans dat er een daadwerkelijk medicijn wordt gevonden tegen een ziekte, wat uiteindelijk alleen maar goed is voor ons als mensheid. Wij maken de keuze onder het idee dat het lijden van enkele dieren leidt tot het veiligstellen van de toekomst van de mensheid.

Dan ga ik nu deze onpopulaire vraag stellen: willen wij dit wel?
De huidige stand van wetenschap is bereikt door vele opofferingen; waaronder veel dieren. Het heeft geleid tot de huidige stand van medische wetenschap, waardoor wij allerlei complexe ziekten hebben overwonnen. Feit is echter: er bestaan nog steeds ziekten geschreven in ons DNA.
Evolutie dicteert survival of the fittest; dit gaat gepaard met het overleven van de beste genen. Kanker is niet voor niks een genetische ziekte. Sterker nog, er zijn aanwijzingen dat kanker een actieve vorm is van evolutie. Het zorgt ervoor dat enkel de mensen met de beste genen blijven leven.
Het probleem zit hem wellicht in de sociologische/antropologische facetten van ons mens-zijn. Wij zijn empathisch en hebben het beste voor met elkaar. Los van elke vorm van ideologie is het individu van mening dat ieder ander individu recht heeft om te leven (bepaalde tegengestelde ideologieën buiten beschouwing gelaten); hierdoor willen wij dat de medische wetenschap blijft ontdekken en nieuwe medicijnen blijft ontwikkelen. Hiervoor zijn helaas weer dierproeven vereist.

De oplettende lezer zal op dit punt de cirkelredenatie hebben ontdekt. De dierproeven uit het verleden hebben geleid tot nieuwe wetenschappelijke inzichten, waardoor uiteindelijk bepaalde ziekten zijn genezen. Andere ziekten die echter betrekking hebben op biologische wetmatigheden zoals evolutie zullen echter niet alleen nu, maar ook in de toekomst ontstaan. En hierdoor zullen mensen komen te overlijden, waardoor hun nabestaanden ook zullen lijden. Deze zullen oproepen tot nieuwe wetenschappelijke inzichten, zoals momenteel ook gaande is met ALS waarvoor steeds meer maatschappelijke aandacht wordt gevraagd. Ook om meer inzicht te kunnen krijgen in ALS zullen uiteindelijk dierproeven vereist zijn.
En stel nu dat wij besluiten om dierproeven ten uitvoer te brengen, waardoor ALS over 20 jaar genezen is. Wat dan? Gaan wij door met ons huidige leven?
Wij zijn momenteel de dominante diersoort van onze planeet. Maar wanneer wij op deze schaal onszelf blijven voortplanten en steeds meer druk zullen leggen op de natuur, dan zal er een tijd komen dat wij de énige diersoort van onze planeet zullen zijn. Ik heb hierover al in een eerder schrijven mijn zorgen geuit. Het klinkt wellicht raar om dit schrijven te eindigen met een impressie over een doemscenario, maar het ís in feite niet eens een rare gedachte. Als mensheid blijven wij maar ziekten bestrijden en willen wij het lijden van elkander voorkomen door geld te doneren aan wetenschappelijk onderzoek naar een ziekte. Dierproeven zijn hiervoor een effectief middel; hierdoor zullen mensen langer leven, waardoor zij/wij uiteindelijk steeds druk gaan leggen op de natuur.
De vraag aan jou mijn lezer is nu heel simpel: kunnen wij de eindigheid van ons leven accepteren?

As for me, all I know is that I know nothing, for when I don't know what justice is, I'll hardly know whether it is a kind of virtue or not, or whether a person who has it is happy or unhappy.
Socrates: The Republic.

Mijn vrienden, dank voor het lezen van dit complex en beladen schrijven. Ik wens jullie allen een hele fijne avond toe. Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof en wereldverbeteraar, Halbe!