Als een mening een persoonlijke eigendom was dat geen waarde had behalve voor de eigenaar; als het slechts een schending van particulier bezit was om iemand te beletten daarvan te genieten, dan zou het enig verschil maken of slechts enkelen werden getroffen of velen.
Maar het bijzondere kwaad van de onderdrukking van de meningsuiting is dat daardoor de mensheid iets ontnomen wordt; het nageslacht evengoed als de huidige generatie; de mensen die zich tegen deze mening verzetten nog meer dan de aanhangers daarvan. Als het een juiste opvatting is, ontneemt men hen de mogelijkheid om hun dwaling door de waarheid te vervangen; en als zij onjuist is missen zij, wat een bijna even groot goed is, het duidelijker inzicht en de levendiger indruk van de waarheid, die ontstaan door het ontmoeten van de dwaling. - John Stuart Mill, Over Vrijheid, blz. 53, 54, Nederlandse vertaling boom klassiek.
Het is weer een tijd geleden dat ik in de digitale pen ben gaan kruipen. Wat heeft mij hiertoe bewogen?
Als eerste het maatschappelijk debat over de
vrijheid van meningsuiting dat levend blijft en de laatste tijd nieuw leven werd ingeblazen vanwege de ontwikkelingen die momenteel gaande zijn in Turkije en diens leider deze lijkt in te perken. Verder heb ik een zeer intrigerend
artikel gelezen in het NRC. De schrijfster heeft een zeer mooi betoog geschreven over de vrijheid van meningsuiting en hoe satire en scheldwoorden synoniemen zijn geworden van elkaar en worden uitgedragen in het kader van diezelfde vrijheid van meningsuiting.
Ik was het bijna eens met haar betoog, totdat zij besloot met de volgende woorden:
Het lijkt me in alle meningengeweld niet onverstandig om er ook bij stil te staan dat het hebben van een mening niet moet. Het is geen verplichting. Geen wedstrijd. Het is ook prima om er allemaal eens niks van te vinden.
Deze woorden hebben mij volledig van mijn stuk gebracht en zijn feitelijk mijn inspiratie geworden voor het schrijven van deze blog. Het is niet voor niks dat ik heb besloten deze blog te openen met de woorden van een grote filosoof die zijn stempel heeft gedrukt op de ontwikkeling van het politieke begrip 'vrijheid van meningsuiting'. John Stuart Mill was van mening dat het hebben van een mening essentieel is voor mensen om zichzelf te ontwikkelen. Het hebben van een mening kan twee kanten opgaan: of het leidt tot dwaling of het leidt tot waarheid.
Door elkander de vrijheid te geven deze mening uit te wisselen, vormen wij een publieke ruimte waarin mensen zich kunnen ontwikkelen; zij kunnen een waarheidsgetrouw beeld vormen van een thema door het vormen van een mening en hierover te praten met andere mensen. Vooral door te praten met mensen die zich van een tegenovergestelde mening bedienen. Juist door argumenten uit te wisselen en te luisteren naar elkaar en de eigen visie te vergelijken met de visie van de ander kan er idee worden gevormd dat waarheidsgetrouw is, waardoor beide personen een beter beeld hebben kunnen vormen; zij hebben hun eigen ideeën op een hogere niveau ontwikkeld en zijn hierdoor ontwikkelde mensen geworden.
Nu is het natuurlijk een beetje overdreven door te stellen dat een mens een 'ontwikkeld mens' is geworden doordat het een iets beter inzicht heeft ontwikkeld in een thema, maar op de lange termijn zal een mens zich wel degelijk als een 'ontwikkeld mens' kunnen benoemen als het op meerdere thema's een verheven inzicht heeft gekregen.
Thema's zoals mensenrechten zijn erg complex en enorm politiek beladen.
Wat is echter politiek? Politiek is niks meer en niks minder dan een gezamenlijk beeld van normen en waarden die door een grote groep mensen wordt gedragen. Door overeenstemming te hebben bereikt over een bepaald thema binnen een grote groep mensen is er een politiek beeld ontstaan, wat gepaard gaat met de ontwikkeling van normen en waarden over datzelfde thema door diezelfde groep mensen; het is een ideologisch idee geworden dat breed wordt gedragen en zodoende verwordt het tot een politiek begrip.
Wij leven in een land waarin mensenrechten een vanzelfsprekend begrip zijn worden; er was echter een tijd waarin dit niet vanzelfsprekend was. De verlichting heeft ons hierbij geholpen; de tijd waarin wij als land, als samenleving gingen nadenken over de waarde van een mensenleven en diens condities. Al onze ideëen werden met de ontwikkeling van ons land eind 18e eeuw, destijds de Bataafse Republiek, samengevoegd in een grondwet, waaraan ieder mens zich diende te houden. Hadden wij als samenleving niet nagedacht over wat wij belangrijk vonden, dan zouden wij tot overeenstemming zijn gekomen over dit thema. Wat zou er dan zijn geworden van ons land? Hadden wij dan wel een dergelijke moderne samenleving ontwikkeld, zoals wij het geluk hebben hedendaags in te leven?
Het is dwaasheid om te stellen dat het soms verstandig is om geen mening te hebben over iets. Waarom zou iemand geen mening willen hebben? Is het onvermogen? Of een tekort aan kennis? Wij leven in een tijdperk van informatie; feiten zijn alom beschikbaar. Kennis is echter niet verenigbaar met feiten, omdat kennis interpretatie van diezelfde feiten vereist. Incorrect omgaan met feiten leidt tot dwalingen en bij het niet uitspreken van die dwalingen in de vorm van een mening, ontstaan er misconcepties en dat kan grote gevolgen hebben; het kan het gevolg hebben dat bepaalde ideologieën het grootste goed zijn van het al en dat het waard is om ervoor te sterven.
Wat is de waarde van een mensenleven als het niet mag worden geleefd?
Als wij waarde hechten aan onze huidige manier van leven en onze huidige democratische rechtsstaat, dan is het van groot belang dat wij ten alle tijden een waarheidsgetrouw beeld vormen van de fundamenten van onze huidige democratische rechtsstaat. De vrijheid van meningsuiting geeft ons die ruimte, laten wij dan ook vooral die publieke ruimte koesteren, want het is de drijvende kracht achter onze huidige open samenleving.
En moge alles breken, wat aan onze waarheden breken- kan! Menig huis valt er nog te bouwen - Friedrich Nietzsche - Aldus Sprak Zarathoestra
Mijn vrienden, ik dank jullie allen voor het lezen van deze blog! Laten wij vasthouden aan onze normen en waarden en deze koesteren door hierover met elkaar in gesprek te gaan. Volgende week eren wij onze vrijheid, laten wij deze week onze vrijheid van meningsuiting eren.
Een dikke knuffel van jullie amateurfilosoof, Halbe.
