donderdag 3 mei 2018

Filosofisch intermezzo - Hoe culturele sentimenten de 4 mei discussie vertroebelt

De cultuur is ontstaan als een klok, binnen een mantel van grovere, lagere stoffen: onwaarheid, gewelddadigheid, onbeperkte expansie van alle afzonderlijke ego's, van alle afzonderlijke volken hebben deze mantel gevormd. Is het tijd hem nu weg te halen? Is het vloeibare hard geworden, zijn de goede, nuttige aandriften, de gewoonten van het meer doorluchtige gemoed zo zeker en algemeen geworden dat het geen steun van [...] de dwalingen van de godsdiensten meer nodig heeft, geen ruwheden en aanrandingen meer als sterkste bindmiddel tussen mens en mens, volk en volk? - Bij de beantwoording van deze vraag kunnen de vingerwijzingen van een god ons niet meer helpen: hier moet ons eigen inzicht beslissen. De mens moet zelf de aardse regering van de mens in het groot ter hand nemen, zijn 'alwetendheid' moet het verdere lot van de cultuur scherp bewaken. - Friedrich Nietzsche, Menselijk, al te Menselijk, 245, blz. 161.

Het zijn interessante tijden om in te leven. Het is een tijd van verandering, niet alleen globaal met een verschuiving van machtsblokken en twee Korea's die nu eindelijk een hand naar elkaar hebben uitgestoken, maar ook nationaal met een (noodzakelijke?) aanpassing (modernisering?) van het sinterklaasfeest, een feest dat altijd beschouwd werd als 'traditioneel' en dus ook 'cultureel', waarmee het onderdeel is geworden van de Nederlandse cultuur. En hier begint het pas écht interessant te worden voor ons land: wat houdt die Nederlandse cultuur in?
Ik heb al vele blogs gewijd aan dit thema en het blijft nochtans een onuitputtelijke bron van inspiratie voor overpeinzingen, gedachten over wat Nedederland, Nederland maakt. Niet de PVV, daar ben ik al heel stellig in geweest en zal ik blijven. Ik vind de opkomst van een dergelijke cultuur-conservatieve politieke partij een zorgelijke ontwikkeling, het vertroebelt letterlijk elke discussie. Mensen missen ofwel het vermogen om met elkaar in gesprek te gaan, waarbij zij voornamelijk hun eigen standpunt duidelijk willen maken zonder naar de ander te luisteren, ofwel hebben zij moeite met de snelheid waarmee de Nederlandse samenleving veranderd. Ik geef toe, ook ik heb op mijn 33ste soms moeite om bepaalde ontwikkelingen te begrijpen. Ook ik was in de eerste instantie tegen aanpassing van het uiterlijk van Zwarte Piet, iets wat ik altijd als "normaal" heb beschouwd. Maar na het aanhoren van de veelvoud aan argumenten, kon ik daadwerkelijk begrijpen waarom mensen tegen het (destijds!) huidige uiterlijk van Zwarte Piet zijn. Willen wij een daadwerkelijk inclusieve samenleving worden, dan zullen wij gehoor moeten geven aan de minderheden en zoeken naar een compromis. En hier ontstaat dus het feitelijke hedendaagse probleem: Tot hoever wil je gaan met het sluiten van compromissen?

De PVV roept: alle buitenlanders moeten zich aanpassen aan onze cultuur
Denk roept: parkeerwachters moeten een oogje dichtknijpen voor foutparkeerders tijdens het zondagsgebed in de moskee
Beide uitspraken zijn kenmerkend voor de extreme politieke bewegingen van onze huidige samenleving; beide gaan uit van de superioriteit van de eigen persoon, terwijl zij niet inzien dat dit ten koste gaat van de gelijkheid tussen mensen. Zo vind ik het kenmerkend aan onze prachtige multi-culturele samenleving dat elk persoon de vrijheid heeft om zijn/haar eigen cultuur te kunnen ervaren. Het volledig behouden van een cultuur is sowieso een illusie, misschien is dat iets waar alle PVV-aanhangers zich bewust van moeten worden?
Het is tegelijk verwerpelijk dat een nieuwe politieke partij de arrogantie heeft om een uitspraak te doen over een (lokale) maatschappelijke kwestie, die juist bedoeld is om orde te scheppen binnen een gelijkwaardige samenleving.
Om wanordelijkheden te voorkomen is er afgesproken dat er binnen een straat op bepaalde plekken geen auto's mogen worden geparkeerd. Om hierop toezicht te houden, heeft de gemeente ambtenaren in dienst die mensen een boete geven wanneer zij zich niet aan deze afspraak houden.
Twee jaar geleden was er een vrouw genaamd Christa Noëlla, die het hele land in rep en roer bracht door te stellen:
Dit jaar heb ik besloten om er niet meer aan mee te doen. Ik vind dat de Dodenherdenking zijn waarde heeft verloren door de hypocrisie van de samenleving. Voor mij heeft 4 mei geen zin wanneer we het opkomende fascisme en moslimhaat in Nederland gewoon zijn gang laten gaan.
Hoewel ik haar uitgangspunt begrijp, vond ik dat zij de boodschap op een verkeerde manier vertolkte. Juist door niet mee te doen aan de dodenherdenking, geef je voor aan het moderne fascisme. Het is dan ook niet voor niets dat júist PVV-aanhangers felle voorstanders zijn van de dodenherdenking. Tenslotte beschouwen zij dit als onderdeel van de Nederlandse cultuur en is dit ook een kenmerk van sociale cohesie, een maatschappelijke kwestie dat al langer leeft onder een brede laag van de bevolking: de teloorgang van sociale cohesie.
Hoe moe is het dat wij als land eensgezind de geschiedenis vereren, door 'hen die vielen' te gedenken?
Is de dodenherdenking, net als koningsdag en het nationale elftal niet kenmerkend voor de sociale cohesie van ons land?

Vorige week werd het land wederom in rep en roer gebracht, doordat een groepering het plan had geopperd voor een 'lawaaidemonstratie' tijdens de dodenherdenking op 4 mei, op de Dam in Amsterdam. Op facebook werd er dan ook een evenement aangemaakt onder de naam 'Geen 4 mei voor mij' en op twitter werd dit uiteraard trending onder de welbekende #geen4meivoormij.
Wat mij irriteerde aan de figuur (figuren?) op de Facebookpagina was het onvermogen om met bezoekers in gesprek te gaan. Dit kwam op mij uiterst amateuristisch over. Ik heb diverse respectvolle reacties geplaatst en toen ik geen reactie bleef, werd de toon van mijn reacties scherper, doch bleef deze netjes. Tot het moment dat ik besloot privé-berichten te sturen, met de vraag waarom ik geen reactie kreeg. Dit resulteerde in een blok.
Het meest fascinerende was dan ook het plaatsen van een nieuwsbericht over een debat die vervolgens op 30 april j.l. zou worden gehouden getiteld: Het Nationale Herdenkingsdebat - Over wie en waarom we herdenken. De beheerder van de Facebookpagina heeft krokodillentranen gehuild, omdat "zij niet waren uitgenodigd op dit debat". Mijn persoonlijke vermoeden is dat zij niet waren uitgenodigd, vanwege het onvermogen om daadwerkelijke argumenten uit te dragen, maar dat terzijde.
Over het debat zelf is wél het nodige over te zeggen, zoals de schrijver Robert Vuijsje in een opinie-artikel in het NRC heeft benoemd. Ik quote:
De avond zelf verliep nogal tam. Zoals een van de mensen die met mij op het podium zat, Sheila Sitalsing, opmerkte: „Je bent altijd met een zaal vol gelijkgestemden.” In het publiek zat de mevrouw uit Wageningen die vaststelde dat we een particuliere stedelijke discussie voerden; bij haar in Gelderland hoorde ze hier nooit iemand over. Ook was er de jongeman die onder zijn vrienden zag dat bijna niemand nog actief herdacht op 4 mei; wat konden we eraan doen – tegen Netflix zeggen dat ze om acht uur twee minuten stil moesten zijn?
Wellicht dat ik enkel wordt omringd door vrienden die dezelfde waardering hebben voor maatschappelijke gebeurtenissen zoals de dodenherdenking, maar binnen mijn vriendengroep is er werkelijk niemand die het lef zou hebben om de 2 minuten stilte op 4 mei te verbreken. Des te opmerkelijker vind ik dan ook dat er in ons modern land wel degelijk mensen zijn die geen waardering hebben voor een maatschappelijke gebeurtenis als 4 mei.
Hoe kan dit? Waar is het mis gegaan?

Daarnaast overschaduwd het culturele gevoel van saamhorigheid de rationele argumenten van de discussie an sich:"De Nederlandse regering heeft zich in de jaren ná WO2 schuldig gemaakt aan het voeren van een koloniale oorlog, nadat Soeharto op 17 Augustus 1945 de onafhankelijkheid had uitgesproken zoals te lezen is op deze wikipedia pagina.
Het is namelijk wel een beetje raar, als een land nadat het 5 jaar lang bezet is geweest, oorlog gaat voeren over de andere kant van de wereld, puur ter behoud van het 'Koninkrijk der Nederlanden'. Was de regering bang voor gezichtsverlies?
Ik denk dat de columnist Jan Kuitenbrouwer dit standpunt het best verwoord in zijn column van vandaag getiteld: Nationaal Comité is zelf schuldig aan verwatering 4 mei. In ons land hechten wij veel waarde aan gelijkheid én gelijkwaardigheid. Hetgeen ik hierboven heb geschreven illustreert dan ook het culturele sentiment hierover. Hoe komt het dan dat het 4 mei comité sinds een paar jaar geleden heeft besloten om de strekking van de dodenherdenking te veranderen naar het volgende:
'Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, en daarna in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.'
Veroorzaakt het comité zelf niet op deze manier een ongelijkheid tussen groepen mensen? Ik kan namelijk heel goed begrijpen waarom mensen het raar vinden dat die laatste zin in de afgelopen jaren erbij is gekomen. Sterker nog: hiermee wordt juist de essentie van de dodenherdenking ontkracht. Ik heb van mijn ouders geleerd dat de dodenherdenking een traditionele gebeurtenis is, waarbij alle mensen die tijdens WO2 zijn omgekomen worden herdacht. Zij hebben feitelijk onze vrijheid geleverd en verdienen dus onze eer. Waarom is die tweede zin dan erbij gekomen?

Misschien wordt het tijd dat het 4 mei comité de hand in eigen boezem steekt en de tekst aanpast (lees: de laatste zin verwijderd) naar het originele uitgangspunt van de dodenherdenking. Op die manier eren wij niet alleen de historie, maar behouden wij tevens gelijkheid én gelijkwaardigheid tussen de diversiteit aan groeperingen in ons land.
En die lawaaidemonstratie? Ach, dat zijn nou eenmaal een stelletje dwazen die de intellectuele vermogens missen om een discussie te voeren op basis van argumenten. Zij hebben hun punt gemaakt en het heeft geleid tot nieuwe inzichten onder de Nederlandse bevolking. Als ze een beetje verstand hebben, dan laten de actievoerders zélf de lawaaidemonstratie niet doorgaan.
En dát, mijn lieve lezers, is wat ik Democratie 2.0 noem!

Morgen dodenherdenking, overmorgen bevrijdingsdag. Ik ga de vrijheid vieren! Doen jullie mee?