Filosofisch intermezzo - Existentiële overpeinzingen

Wat de meeste mensen ook van hun 'egoïsme' mogen denken en zeggen, toch doen ze hun leven lang niets voor hun ego, maar alleen voor het fantoom van dit ego, dat zich in de hoofden van hun omgeving over hen gevormd en zich daaraan meegedeeld heeft [...].
Deze nevel van meningen en gewenningen groeit en leeft vrijwel onafhankelijk van de mensen die hij omhult; in deze nevel ligt de enorme invloed besloten van algemene oordelen over 'de mens' - al deze zichzelf onbekende mensen geloven aan de bloedeloze abstractumn 'mens', dat wil zeggen aan een fictie; en elke verandering die met dit abstractum ondernomen wordt [...].
Dit alles omdat iedere enkeling uit deze meerderheid niet bij machte is een werkelijk, voor hem toegankelijk en door hem doorgrond ego tegenover de algemene bleke fictie te stellen en die daardoor teniet te doen. - Friedrich Nietzsche, Morgenrood.

Tot mijn grote spijt is het seizoen van 'Het Filosofisch Kwintet" wederom voorbij. Ik heb kunnen genieten van zeer diepgaande gesprekken over een variëteit aan thema's: vrijheid en vrijheid van meningsuiting, bildung, saamhorigheid, gelijkwaardigheid en de menselijke maat. Het meest fascinerende vind ik altijd de optimistische kijk op deze thema's, terwijl bepaalde gebeurtenissen ons allerminst optimistisch zouden moeten stemmen. Maar zoals Aristoteles schreef:

Waardoor komt het dat alle mannen die uitzonderlijk zijn geweest in de wijsbegeerte of politiek of de literatuur of de kunsten, melancholici blijken te zijn?

Misschien ligt het antwoord op deze vraag besloten in ons 'mens-zijn', in het feit dat wij nog altijd hoop hebben in ons medemens en uitgaan van het goede in de mens, zoals Socrates geloofde in de mens.
Is het niet de erkenning van het slechte in de mens dat reflecties in onszelf teweegbrengt om morele keuzes te maken? Wij leven in het post-WO2 tijdperk, terwijl wij als samenleving nog altijd de littekens dragen van WO2. Je zou bijna kunnen stellen dat het onze taak is om deze littekens te dragen, zodat wij als samenlevingen nooit meer ons laten verleiden tot totalitaire ideologieën zoals het nazisme. Het is dit sentiment dat ons als samenleving verenigde in het veroordelen van Wilders' 'minder minder'-uitspraak, omdat wij de gevaren van dergelijke uitspraken herkennen en erkennen.

Westerse samenlevingen zijn tot de eeuwenwisseling nog nooit zo stabiel geweest; ondanks alle (maatschappelijke) problemen waarmee samenlevingen geconfronteerd werden is er altijd sprake geweest van een voortgaande ontwikkeling. Deze ontwikkeling werd afgesloten met een vorm van welvaartstoename in de jaren '90 van onvoorstelbare proporties. Je zou bijna kunnen stellen dat wij met onze huidige samenlevingen een 'plafond hebben bereikt van maximale stabiliteit' en dat wij nu zoekend zijn naar nieuwe vormen van stabiliteit.
Om dit 'plafond van stabiliteit' te kunnen doorbreken en hogere vormen van welvaart te kunnen bereiken waren krachten vereist die wij niet meer intrinsiek konden vormen. Waarom zouden wij? Wetenschap is ons nieuwe geloof geworden en God is door Nietzsche dood verklaard, waardoor religie voor ons niet meer van toegevoegde waarde is. Wij hadden de grote vijanden van de vorige eeuw verslagen, zelfs het communisme kon ons geen kwaad meer doen, want Rusland was geen wereldmacht meer.
Hoe ironisch dat 9/11 de kracht werd die onze samenlevingen zouden vormgeven; het gaf ons een gezamenlijke vijand waarmee onze existentiële leegte werd gevuld, waardoor wij nader tot elkaar zouden moeten komen. Dat er overigens binnen onze westerse samenlevingen dwazen bestaan die geloven dat 9/11 een georkestreerde gebeurtenis was, opgezet door de CIA, is een onoverkomelijk feit en getuigt enkel van de vrijheid voor het vormen van onze eigen waarheden.

Helaas creëert elke kracht een tegenwerkende kracht, geheel volgens de derde wet van Newton.
Sociale cohesie leidde tot sociale segregatie op basis van ideologieën, gevoed door angst voor andersdenkenden. Onze empathische vermogens werden gekaderd door religieuze en/of levensbeschouwelijke verschillen. Het gemis aan een nationale culturele identiteit voedde de angst jegens hen die vanuit hun culturele en/of religieuze opvattingen moeite hadden om te integreren in de Nederlandse samenleving.
Opeens werd de gedachte dat de 'multi-culturele samenleving failliet is' breed gedragen, vanwege het gemis aan een culturele identiteit. De persoon die een voorvechter hiervoor was, Pim Fortuyn, overleed helaas op tragische wijze voordat hij zijn beleid ten uitvoer kon brengen.
In diezelfde periode begon de druk op de vrijheid van meningsuiting. Theo van Gogh schreef columns met een dergelijke inhoud dat het voor een hoop mensen dermate schokkend was dat zij besloten actie te ondernemen. De wrede moord op hem en de maatschappelijke verontwaardiging die hieruit volgde was kenmerkend voor de maatschappelijke spanningen dat leefde onder verschillende bevolkingsgroepen.

Ironie ten top dat enkele dagen later het programma 'De grootste Nederlander' Pim Fortuyn als nummer 1 werd verkozen, al hoewel later bleek dat de nummer 2, Willem van Oranje, uiteindelijk de échte winnaar was, maar dit op het moment van bekendmaking nog niet bekend was vanwege technische overwegingen.
Het feit dat Pim Fortuyn had gewonnen was typerend voor de drang (obsessie?) naar een culturele identiteit. Opeens werden wij geconfronteerd met een existentiële leegte die wij niet konden vullen vanwege de diversiteit aan levensbeschouwingen. Ik vraag mij dan af: is het bestaan van een dergelijke variëteit aan levensbeschouwingen binnen onze samenleving niet dé culturele identiteit waarnaar wij zoeken? Waarom kunnen wij enkel onze culturele identiteit vaststellen aan de hand van een vastgesteld moreel kader?
Zelfs Maxima deed drie jaar later de uitspraak: De échte Nederlander bestaat niet, die overigens daarvoor al was gedaan door de oud-kroonprins van Nederland: Prins Claus. Natuurlijk viel heel emo-Nederland over deze uitspraak, want volgens hun 'bestaat de échte Nederlander wel degelijk!!!'

Ik denk dat wij als samenleving sinds die tijd enorm zoekend zijn (geweest) naar onze culturele identiteit, omdat wij simpelweg niet willen accepteren dat bepaalde bevolkingsgroepen ondertussen deel zijn gaan uitmaken van diezelfde samenleving. Veel mensen denken nog steeds in de "wij-zij-groepen", terwijl deze al enkele decennia niet meer bestaan. De échte Nederlander bestaat inderdaad niet meer, als deze al ooit bestond. Het is een moreel beeld geworden, een ideaal dat wij als samenleving constant vormgeven.
Dit ideaal is de drijvende kracht achter de maatschappelijke discussies rondom bepaalde tradities zoals Sinterklaas. Wij hebben als samenleving moeite met het opgeven van dergelijke tradities, omdat wij er emotionele waarde aan hechten; emotionele waarde waaraan wij in bepaalde periode(n) onze culturele identiteit aan ontlenen.

Voor die culturele identiteit om zich te kunnen ontwikkelen is gelijkwaardigheid een voorwaarde op individueel niveau. Hoe kan een cultuur zich ontwikkelen zonder gelijkwaardigheid?
Hoe ironisch is het dat juist bepaalde fundamentalistische ideologieën deze gelijkwaardigheid schade berokkenen door zichzelf als (moreel) superieur op te stellen. De enige manier om deze superioriteit te bespreken is vanuit de vrijheid van meningsuiting. Het is dan ook niet verwonderlijk dat beide concepten binnen onze huidige samenleving onder druk staan. Zoals in 5e aflevering van het Filosofisch Kwintet over 'gelijkwaardigheid' werd uitgesproken door Paul Scheffer (niet letterlijk, maar mijn interpretatie van zijn woorden):

Hoe kan ik jullie rechten verdedigen vanuit de positie van vrijheid van Godsdienst zonder het bestaan van wederigheid vanuit de propositie dat jullie de grondbeginselen van onze democratie afkeuren, omdat wij ongelovigen zijn?

Om direct antwoord te geven: vanuit een moreel perspectief is dit een onmogelijke taak; vanuit het perspectief van burgerschap mogen zij dit doen, omdat wij hun deze privéleges en vooral de ruimte hebben gegeven om dit te doen; het is hun goedrecht om onze democratie af te keuren, hoe dwaas dat ook is.
Het enige wat wij als samenleving kunnen doen is zorg dragen voor het behoud van onze open samenleving en de ander niet proberen te overtuigen op basis van morele argumenten, want daar is de ander niet vatbaar voor. Het behoud van onze open samenleving kan worden bewerkstelligt door aandacht te blijven schenken aan de rechten van de mens en de burgerrechten binnen onze samenleving, waardoor er uiteindelijk een vorm van wederkerigheid moet ontstaan binnen deze groepen mensen vanuit de erkenning van de rechten van de mens.

Ik denk dat dit een goed moment is om dit schrijven te beëindigen. Wederkerigheid zou het uitgangspunt moeten zijn van onze samenleving; elkander de ruimte te geven voor het uitwisselen van meningen en durven te luisteren naar elkaar. Geen enkele cultuur is superieur aan de ander, hoe graag wij dat ook zouden willen geloven. Voor onze cultuur om zich te kunnen ontwikkelen zullen wij deze ruimte moeten creëren waarin wij de ander de vrijheid geven voor het uitten van diens meningen: vrijheid van meningsuiting.
Dankzij deze vrijheid van meningsuiting geven wij elkaar de ruimte voor het uitwisselen van normen en waarden vanuit onze culturele achtergrond. En dán pas kan een samenleving zich ontwikkelen: door culturele normen en waarden te vergelijken en zoeken naar overeenkomsten van waaruit universele normen en waarden zich ontwikkelen en wij als samenleving een nieuwe vorm van culturele identiteit hebben ontwikkeld.

Is there, or is there not, one thing that every citizen has to have if society is to exist at all? [...] It's respect for what's right, and moderation, and religiousness, and in short, what I refer to as the quality of being a good man.
Protagoras, door Plato, pagina 25 v.d. engelse vertaling door Pengiun Classics.

Mijn vrienden, dank voor het lezen van deze blog! Ik had weer eens zin om mijn gedachten op papier te zetten en na te denken waar ik de komende tijd over wil gaan schrijven. Ik wens jullie allen een heel fijn weekend toe. Een dikke knuffel van jullie amateurfilosoof, Halbe!

De politie - het noodzakelijke kwaad van een rechtstaat

Ieder bekwaam mens staart zich blind op zijn bekwaamheid en heeft van daaruit geen vrij zicht naar buiten. Had hij voor het overige niet ook flink wat onvolmaaktheden, dan zou hij vanwege zijn deugd nooit enige geestelijk-zedelijke vrijheid kunnen bereiken. Onze tekortkomingen zijn de ogen waarmee wij het ideaal zien. - Menselijk al te Menselijk, door Friedrich Nietzsche: pagina 320, nederlandse vertaling door Thomas Graftdijk.

Mensen zijn rare wezens...In de korte tijd dat ik mijn medemens probeer te begrijpen en een soort van wereldbeeld heb gevormd, blijft het mij verbazen hoe divers, intelligent, maar ook conformistisch en dom mensen (kunnen) zijn.
Wellicht dat een groot deel te verklaren is aan de hand van onze afkomst: apen waren tenslotte dieren die in groepen leefden; het waren bij uitstek sociale dieren. De mens is in dit opzicht niet veel anders dan apen. Wellicht dat ik daarom zo kan genieten van de remakes van de filmtriologie "Planet of the Apes", waarin de eerder benoemde eigenschappen van de mens prachtig verfilmd zijn in een epische strijd voor overleving.

Zaterdagavond 27 juni
De van arubaanse afkomst Mitch Henriquez is vanwege een tragische omloop van omstandigheden overleden. De maatschappij is geschokt door het overlijden van een man die ogenschijnlijk onschuldig was en door politiegeweld om het leven is gekomen vanwege een disproportioneel handelen van de handhavers van onze rechtstaat.

Maandaqavond 29 juni
Een protestactie wordt via facebook georganiseerd in de schilderswijk. Er is angst voor rellen, waardoor de ME wordt ingezet. De volgende ochtend zijn de beelden zichtbaar in diverse media. De familie van Henriques neemt afstand van de rellen en maant de gemeenschap tot rust.

Enkele dagen later worden diverse agenten bedreigd, waaronder de wijkagent die ogenschijnlijk (lees: via facebook verspreidt bericht) zelf ook aanwezig zou zijn geweest op de tragische avond van zaterdag 27 juni.
In totaal zijn er 70 mensen opgepakt wegens vandalisme of aanverwante delicten die hebben plaatsgevonden in de onrustige nachten na 27 juni. Geen van de verdachten is woonachtig in zowel de schilderswijk of zelfs Den Haag.

Sinds bovenstaande gebeurtenissen is er sprake van een negatief cq. walgelijk irrationeel sentiment jegens politie, al dan wel of niet aangewakkerd vanwege de veelheid aan media-verhalen. Hoe ironisch is deze ontwikkeling in vergelijking met de korte historie van ons land, waarin er eind jaren 90 van de overige eeuw nationaal werd geroepen om meer blauw op straat, zoals hier te lezen is.
Sterker nog, het post-9/11 tijdperk en de daaropvolgende groeiende maatschappelijke spanningen tussen diverse bevolkingsgroepen met als hoogtepunt de gewelddadige moord op Theo van Gogh in november 2004 creëerde een dermate gevoel van onveiligheid dat de roep om meer blauw op straat alleen maar groter werd met als onderliggende gedachte: 'wij voelen ons onveilig, dus hoe meer politie wij op straat zien, des te veiliger wij ons voelen'.

Oh oh oh, wat zijn wij toch heden ten daagse blij met onze politiemacht!
Ik heb geen behoefte om mijn walging jegens bepaalde sentimenten uit te spreken, dus verwijs ik mijn lezer graag naar mijn vorige blogs, waarin ik mijn zorgen heb geuit jegens de pretenties van mensen om rechtspraak te begrijpen, van waaruit zij het idee hebben dat zij zichzelf gerechtvaardigd voelen om voor eigen rechter te gaan spelen geheel vanuit hun idee van rechtvaardigheid. Ook deze zorgen heb ik geuit in een eerder schrijven.
Ik wil nu mijn zorgen uitspreken jegens hedendaagse ontwikkelingen, hoe paradoxaal deze ontwikkeling is in vergelijking met het voorgaande decennium.
In 2004 was er een rapport geschreven waarin omschreven stond dat er spanningen bestonden tussen de politie en Marokkaanse jongeren. Een samenvatting van dit rapport is hier te vinden. Tegenwoordig is er geen informatie meer te vinden over dit fenomeen, hetgeen suggereert dat dit fenomeen tegenwoordig ofwel niet meer voorkomt (niet aannemelijk) ofwel in dermate kleine hoeveelheden voorkomt dat het niet meer benoemenswaardig is voor het maatschappelijk debat in het spanningsveld tussen de politie en onze samenleving.
Er was echter wél sprake van een toename van de hoeveelheid geweld jegens politie, zoals hier te lezen is. De oorzaak hiervan werd snel gevonden: meer blauw op straat, dus een grotere kans op conflicten tussen politie en 'de samenleving'.

Wat ik dan des te opmerkelijker vind, is de conclusie die is getrokken door de researchredactie van RTL Nieuws in 2010 dat er in voorgaande jaren (2005-2009) een marginale toename is geweest van de aanwezigheid van politie op straat, zoals hier te lezen is. Dit suggereert dat het geweld jegens politieagenten is toegenomen, maar dat dit voornamelijk gericht is het 'blauw op straat'.
Gelukkig beschouwden wij in 2010 de politie als een macht die ontzag en aanzien vereiste, dat is althans de strekking van een officieel rapport dat hier te vinden is.
Desalniettemin heeft onze samenleving in de voorgaande jaren met enige regelmaat te kampen gehad met een kloof tussen mensen die totaal geen respect hebben voor de politie, van waaruit het idee bestaat dat oom agent niet meer het respect krijgt die hij verdiend en dé mensen die inderdaad met afgunst kijken naar de handhavers van onze rechtstaat. De filosoof Jurriën Rood heeft echter ontdekt dat het geen probleem is van de politie als handhaver van onze rechtstaat, maar een maatschappelijk fenomeen waarbij gezag ondermijnt wordt door de samenleving. Ik verwijs mijn lezer dan ook graag naar het interview dat trouw heeft afgenomen in 2013.

En dan zijn wij wederom met een grote sprong aanbeland in het nu, 8 augustus 2015.
Online is er nogal veel gesproken over een interview die RTL nieuws heeft gehouden met een moedige brigadier die een open boekje heeft gedaan over haar werk. Het meest gehoorde argument was: je kiest er zelf voor. Ik ga niet verder in op dit dwaze argument, maar het spreekt voor zich dat deze en vele andere uitspraken zijn gedaan door mensen die gezag niet erkennen en zodoende het idee hebben dat de politie onbelangrijk is voor onze samenleving. Overigens geen onbelangrijk detail: in vergelijking met 2004 zijn deze uitspraken niet gedaan door Marokkaanse jongeren, maar autochtone Nederlanders.
Het zijn dezelfde mensen die de huidige acties van de politie veroordelen, waarbij zij het gevoel hebben dat "de burger opnieuw wordt genaaid door de politie" en waarom? Omdat zij niet inzien dat politie vanuit hun gezagspositie de rust handhaven binnen onze samenleving met als gevolg dat indien er een voetbalwedstrijd gepland staat en de politie besluit te gaan staken (wat geheel hun recht is!), dat de wedstrijd niet door kan gaan, omdat er niemand is die de rust en orde binnen die stad kan handhaven.
Laten wij eerlijk zijn: het grootste deel van de voetbalsupporters zijn natuurlijk fatsoenlijke mensen die in staat zijn hun emoties op dermate wijze te reguleren dat het gezellige mensen zijn om een biertje mee te drinken. Helaas zit er ook een klein deel tussen die agressief gedrag gaan vertonen, waarmee de veiligheid in het gedring komt. Niemand zit namelijk te wachten op een herhaling van de vele incidenten van 'zinloos geweld' die wij in de afgelopen paar decennia hebben meegemaakt (zoals de lange lijst van slachtoffers laat zien) en helaas is de kans op dergelijke slachtoffers nou eenmaal het grootst tijdens gebeurtenissen waarbij veel mensen aanwezig zijn binnen een relatief beperkte ruimte.

Het moment dat iemand om het leven komt vanwege zinloos geweld, zal iedereen gaan roepen: "WAAR WAS DE POLITIE!?" en wordt ineens duidelijk hoe belangrijk de politie is voor onze samenleving. Erkenning voor ontzag hebben wij niet, maar het is toch wel verdomd prettig om te weten dat er iemand is waarop wij kunnen rekenen 'wanneer de pleuris uitbreekt'.
RTL Nieuws berichtte vanmorgen dat de politie dreigt 112-meldingen te negeren. Ik juich deze keuze van harte toe! Wij hebben als samenleving namelijk het punt bereikt waarop wij pretenderen dat wij 'alles zelf kunnen regelen', tot aan het uitvoeren van het recht aan toe. Helaas gaat het individu dan voorbij aan zijn eigen vermogens of om de inleidende quote van Nietzsche aan te halen "bekwaamheid", waardoor juist die hele stabiliteit van onze samenleving in het gedring komt. Misschien wordt het eens tijd dat wij weer het gezag gaan erkennen in de vorm van een politieagent? Waarom accepteren wij wel de keuzes die wij als samenleving maken, maar wanneer wij worden geconfronteerd met de gevolgen van die keuzes, dan gaan wij stampij lopen maken en protesteren tegen degenen die de uitvoering van deze keuzes bewerkstelligen: de politie.
Ik heb een idee: laten wij de politie opheffen! Dan kunnen wij direct onze rechtstaat ook failliet verklaren en anarchie op zijn beloop laten gaan. Heerlijk, terug naar een tijd van 'wetteloosheid' en de recht van het sterktste gaat zegevieren. Ik ben voor! Wie is ook voor?

O sancta simplicatas! In welk een zonderlinge vereenvouding en vervalsing leeft de mens! Men kan zich niet genoeg verwonderen als men eenmaal zijn ogen voor dit wonder heeft geopend!
Friedrich Nietzsche - Voorbij Goed en Kwaad.

Mijn vrienden, dank voor het lezen van deze blog! Verspreid het woord: laten wij als samenleving de politie opheffen en anarchie zegevieren of laten wij teruggaan naar de situatie waarin de politie het ontzag en erkenning krijgt die het verdiend. De mens is een raar dier en onze samenleving is een ophoping van al die rare dieren. Wij hebben tijdens de ontwikkeling van onze samenleving de macht gegeven aan de politie om te handelen in situatie waarin handelen vereist is voor het terugbrengen van rust en orde binnen onze samenleving, omdat wij weten dat een dergelijke macht noodzakelijk is voor de instandhouding van onze rechtstaat. Een burger kan nou eenmaal niet dezelfde mate van gezag krijgen zoals een politieagent dat heeft.