Filosofisch intermezzo - De dood van klassiek links en rechts

Als men de term in zijn meest strikte zin neemt, heeft er nooit een echte democratie bestaan en zal er ook nooit een bestaan. Het is tegen de natuurlijke orde dat de meerheid regeert en de minderheid geregeerd wordt. Het is ondenkbaar dat het volk onafgebroken in vergadering bijeen blijft, om zich met de zaken van het algemeen belang bezig te houden, en het is gemakkelijk in te zien dat men daarvoor geen commissies kan instelling zonder de bestuursvorm te veranderen.
Ik meen inderdaad in beginsel te kunnen stellen dat wanneer de taken van de regering over verscheidene bestuursinstellingen zijn verdeeld, de instellingen met de minste bestuurders vroeg of laat het grootste gezag verwerven; alleen al vanwege het gemak waarmee de zaken kunnen worden afgehandeld zullen ze natuurlijkerwijze op dat punt uitkomen.
[...] Daarom heeft een beroemd schrijver de deugd aangewezen als beginsel voor de republiek; want al deze voorwaarden zouden niet kunnen bestaan zonder de deugd. Maar omdat hij het naliet de noodzakelijke onderscheidingen te maken, ontbrak het deze grote geest dikwijls aan nauwkeurigheid, soms ook aan helderheid, en zag hij niet dat het soeverein gezag overal hetzelfde is en dat daarom hetzelfde beginsel in elk goed ingerichte staat aanwezig moet zijn - zij het in meerdere of mindere mate, naargelang de regeringsvorm.
Jean-Jacques Rousseau - Het maatschappelijk contract, blz. 109, 110.

Vandaag las ik een column in het NRC getiteld: Het politieke links is kapot'. De desbetreffende columnist maakt een treffend punt over het onvermogen van onze politieke leiders om zorg te dragen voor hogere lonen ten tijden van politieke hoogconjunctuur, terwijl banen die worden bekostigd vanuit publiekelijk geld en dus belangrijk zijn voor onze samenleving (zorg en onderwijs) hier amper van profiteren.
Kenmerkend is dan ook het verschil in loon tussen PO en VO en de financiering van het onderwijs in zijn geheel, waarbij diverse media waaronder De Correspondent hier gefundeerde kritiek hebben geuit zoals steun voor de staking van leerkrachten in het PO en onderzoek naar de methode van financiering van onderwijs middels de lumpsum-methode.
Een tweede kenmerk van het faillissement van links is dan ook de kwestie van 'genderneutraliteit' die sinds twee weken is losgebarsten en waar allerlei mensen hun ongezouten mening hebben geuit op de vele sociale kanalen.
Los van de diverse argumenten waar het één en ander over te zeggen valt over deze kwestie, vind ik dat de columnist een correct punt maakt.
Het politieke links ís kapot.

Maar hoe zit het met rechts?
Rechts is nét zo gefragmentariseerd als links. Het CDA is enkel naast D66 de tweede grootste partij geworden, doordat het zich op populistische wijze is gaan profileren als zijnde "het bieden van een rechts-alternatief op de VVD en de PVV". De volkspartij die het vroeger was is het in het post-Balkenende tijdperk nooit meer geworden, vanwege het 'links/rechts'-schisma dat zich nog steeds aftekent op het partijprogramma. Was het CDA vroeger nog vrij coulant in haar immigratiebeleid, is het nu geheel in de lijn van het publiekelijk sentiment 'anti-immigratie' geworden. De partij is enkel gegroeid door zich rechts te profileren, waarmee het haar eigen christelijke waarden overboord heeft gegooid.
De VVD is zich in het post-Balkenende-tijdperk ook gaan profileren op rechts, niet klassiek-rechts maar conservatief-rechts. Het is niet voor niets dat neerlands peroxide xenofoob zijn roots heeft liggen bij de VVD. Sterker nog: toen geloofde hij nog in de idealen van klassiek-rechts, van een ideologie die uitging van meritocratische waarden, waarin iedereen welkom was die zijn bijdragen kon leveren aan de samenleving.

Wellicht ligt de oorzaak ook in het economisch beleid dat Balkenende-IV heeft gevoerd. Er werden pijnlijke belissingen genomen, omdat het land de grootste economische crisis te wachten stond die ooit het zou hebben gehad. De pijn werd toen bij het volk gelegd, terwijl de banken gewoon door konden gaan met hun bedrijfsvoering want 'er moest nog altijd geld worden verdiend.'
Heden ten daagse bestaat er nog altijd het publiekelijk sentiment dat niemand heeft geboet voor de gevolgen van de kredietcrisis. De rijken zijn rijker geworden en de armen zijn armer geworden. Het is niet voor niets dat er in 2012 een monsterzege werd behaald voor de VVD en het PvdA de twee-na-grootste partij was geworden, omdat het normale volk genoeg pijn had geleden tijdens de crisis en er dus weer oog moest komen voor elkaar.

Rechts had toen weer klassiek-rechts kunnen worden.
Zij konden weer gaan staan voor hun ideologie, om een weerwoord te bieden tegen de nationaal-socialistische retoriek van de PVV. Om te laten zien dat klassiek-rechts afstand neemt van extreme ideeën en dat staan voor hun geloof in het neo-liberalisme.
Helaas heeft de kredietcrisis de gevolgen laten zien van ongecontroleerd beleid dan volledig is gefundeerd op neo-liberalisme. Liberaal zijn is niet meer voldoende in de huidige geglobaliseerde wereld, vooral niet in de moderne westerse samenlevingen die hebben geleden onder diverse economische crisis bovenop de dreiging van terrorisme, met als kers op de taart de vluchtelingencrisis waar de politiek geen ideologisch antwoord op kon geven.
Het volk heeft eerst economische pijn geleden (waarbij de pijn onvoldoende werd verdeeld tussen arm en rijk), vervolgens werd de onderste economische klasse geconfronteerd met immorele competitie tussen hen en arbeidsmigranten uit andere delen van het Europees blok, geheel conform de huidige geglobaliseerde wereld waarin wij leven. Het is niet raar dat zij een aversie ontwikkelen jegens deze arbeidsmigranten, zolang werkgevers opportunistisch blijven en deze mensen eerder in dienst nemen onder een lager loont, waarvan de werkgever profiteert en de werkloze werkloos blijft.
Ook hierop had klassiek rechts geen kant - en klaar antwoord, want deze immorele bedrijfsvoering is binnen het neo-liberalisme volledig toegestaan.
Bij de PvdA hebben ze het één en ander geprobeerd, jammer alleen dat zij gebonden waren aan de afspraken die binnen de regeringscoalitie zijn gemaakt. Het volk heeft hun dan ook hiervoor gestraft.

Het is niet zo vreemd dat de PVV als xenofobe partij heeft kunnen profiteren van de ideologische leegte van het neo-liberalisme. Mensen die niet meer geloven in de markt-werking zijn gedesillusioneerd hebben weinig keuze wanneer zij wel uiting willen geven aan hun rechtse politieke identiteit. In een tijd waarin sociale cohesie onder druk staat wegens een veranderende cultuur, aanhangers van een extreme ideologie een hernieuwd elan hebben gekregen met de oprichting van een kalifaat in het Midden Oosten en de internationale oproep van aanhangers over de hele wereld om zich te verenigen, waardoor de westerse wereld te maken heeft met een nieuwe dreiging is het niet zo raar dat mensen hun toevlucht zoeken in sterke leiders.
Klassiek rechts is het verhaal geworden van het neo-liberalisme, een holle ideologie met sociale leegte, gevuld met technocratische constructen. Het enige wat de PVV hoefde te doen was luisteren naar de mensen en gehoor geven aan sociale leegte en hun een nieuwe ideologie aanbieden waar zij in konden geloven. Dat mensen vervolgens niet inzien dat dit nauwe banden heeft met het modern nationaal-socialisme is weer een andere kwestie van trieste aard.

Waar was links? Wat heeft links gedaan om gehoor te geven aan moderne bedreigingen voor onze samenleving?
Ook klassiek-links heeft met de vluchtelingencrisis de boot gemist (of ze zijn gezonken in de middellandse zee). De PvdA heeft zichzelf in de voeten geschoten door een onvoldoende sociaal beleid te voeren. Het volk heeft niet kunnen profiteren van de ommekeer in de economische conjunctuur, zelfs een onderzoek dat dit jaar nog door de hulporganisatie Oxfam Novib is uitgevoerd en gepubliceerd laat zien dat de kloof tussen arm en rijk nog steeds toeneemt.
En zelfs in eigen land heeft het NRC diverse artikelen gepubliceerd en heeft De Correspondent een genuanceerder, maar ook voornamelijk doeltreffend onderzoek gepubliceerd. Ik quote:

Wat we in ieder geval zeker weten: de inkomensongelijkheid is groter dan de cijfers doen vermoeden. Wat we niet zeker weten: is de inkomensongelijkheid in Nederland dan ook toegenomen? En is Nederland in vergelijking met andere landen echt zo’n egalitair land? Want de problemen die het CBS heeft, die waren er altijd al en die hebben andere statistische bureaus natuurlijk ook.[...]
Maar vooralsnog weten we vooral heel veel niet. En zitten politici als Emile en Mark beiden in het luchtledige te praten.

De participatiesamenleving
Hét gezamenlijke antwoord van links (PvdA) én rechts (VVD): de participatiesamenleving. Om sociale cohesie te bevorderen en om toch zorg te dragen voor het behoud van sociale zekerheden in een tijd waarin er toch noodzakelijk moest worden bezuinigd is het idee ontstaan van de participatiesamenleving, zoals te lezen is in de stukken van de tweede kamer. Ik quote:

De verzorgingsstaat wordt niet opgeheven "Je eindigt niet in een kartonnen doos op het station." De ontwikkeling richting een participatiesamenleving is volgens de premier niet het einde van de verzorgingsstaat, maar de participatiesamenleving is "een maatschappelijk fenomeen". Hij wil mensen uitdagen, maar tegelijk maximale solidariteit bieden.

Dat er een transitie van een verzorgingsstaat naar een andere vorm van samenleving aan zou komen, was een feit met de aankomende vergrijzing van de samenleving. Maar dat deze zo snel en in een dergelijke uitgeklede vorm zou worden geïmplementeerd had vermoedelijk niemand verwacht. Vanaf het moment dat dit plan werd gelanceerd wist elk weldenkend mens dat 'links ideologisch failliet is'.
Of dit te maken heeft met een verandering van samenleving, cultuur en/of toegenomen individualisme van mensen, waardoor men niet meer bereid is te betalen voor een ander is van een discussie van een hele andere aard. Ik wil enkel demonstreren dat de participatiesamenleving hét antwoord was van klassiek links en rechts op de veranderende samenleving, waarin men niet meer voor elkaar zorgt, maar waarin er wordt gekeken naar 'wat de ander nog kan betekenen voor de maatschappij'. Natuurlijk biedt dit voor het nieuwe fenomeen genaamd 'zorg-ondernemers' kansen om rijk te worden, waarmee de vermarkting van de zorg ook een waarheid is geworden.

Rest mij nog één kritische noot te uitten jegens dit politiek construct. Vele mensen hebben kritiek gehad op dit idee. Onderzoekers van het kenniscentrum verbonden aan de Hogeschool Utrecht hebben aangetoond dat de manier waarop de participatiesamenleving wordt voorgesteld door Rutte ethisch discutabel is: zoals hier te lezen is.
Ik quote:

Geld is te leidend
De verzorgingsstaat moet hervormd worden. Er staan ons grote transities te wachten, en al te vaak gaat het daarbij om geld. Terwijl veel sociale voorzieningen in het leven zijn geroepen omdat zij een bijdrage leveren aan waarden die we als samenleving belangrijk vonden. Bij de heroriëntatie op onze verzorgingsstaat zouden ook deze waarden een rol moeten spelen in de keuzes die we maken. Nu volgt de visie de middelen: het gebrek aan geld moet opgevangen worden door de participatiesamenleving.
Door andersom te redeneren zouden fundamentele keuzen gemaakt kunnen worden ten aanzien van het functioneren van de verzorgingsstaat. Echte transities kunnen pas echt op gang komen als inhoud en moraal leidend zijn bij de beantwoording van deze vragen.

Van nationaal-socialisme naar Nazisme
De wereld werd vorig weekend geschokt. Niet door een terroristische aanslag die gepleegd is vanuit religieuze motieven, maar door de opkomst van een ideologie die de wereld in de vorige eeuw heeft geleid tot de Tweede Wereldoorlog: Nazisme.
Geschiedenis is tot nog toe een waardevolle leermeester geweest. Fouten maken uit de geschiedenis doen wij tegenwoordig maar zelden, maar helaas komt het weleens voor dat wij onvoldoende in staat zijn om te leren van onze geschiedenis. Een heldere verklaring hiervoor is nooit gevonden, maar er zijn hypotheses die betrekking hebben op het tekort aan een collectief gedachtegoed. In Nederland hebben wij de traditie om op 4 mei de dodenherdenking, waarbij wij alle mensen eren die zijn gevallen in de strijd tegen de fascistische, nazi-ideologie die heeft geleid tot de invasie van ons land. Op 5 mei is het bevrijdingsdag, dan vieren wij onze vrijheid. Hoe actueel is onze vrijheid wel niet?! Onze leefstijl wordt sinds 9/11 bedreigd; even voelde wij in ons eigen land deze dreiging toen in 2004 Theo van Gogh werd vermoord en een maand later een woning in Den Haag werd belegerd waarin aanhangers zaten van neerlands eigen terroristische organisatie 'De Hofstadgroep'.
Die dreiging is in de daaropvolgende jaren gaan liggen totdat IS in opkomst was en daarmee de incidentie aan terroristische aanslagen in Europa ook omhoog ging.

Amerika heeft de tweede wereldoorlog anders ervaren dan Europa. Europa was bezet, Amerika was altijd het land van vrijheid geweest, het is nooit bezet geweest door een vreemde mogendheid, als je ervan uitgaat dat de originele bevolking van Amerika (indianen) grotendeels zijn uitgemoord in conflicten tussen de kolonisten en de originele bewoners van het land.
Maar sinds Amerika een nieuwe president heeft gekozen, door in zijn retoriek diverse bevolkingsgroepen te ontmenselijken, voelen diverse extreem-rechtse organisaties die er nazistische ideeën op nahouden zich gesterkt in hun ideologie. Niet zo raar, tenslotte heeft hun president de norm verlaagd voor tolerantie jegens andere bevolkingsgroepen dan de eigen. Zogenaamde 'white supremacists', die geloven in de superioriteit van het witte ras beginnen zich steeds openlijker te bewegen, zij laten zich meer publiekelijk zien.
Tot het moment dat er vorig weekend een bijeenkomst werd gehouden door deze neo-nazi's in het amerikaanse stadje Charlottesville. Als reactie hierop werd een tegendemonstratie gehouden, waardoor de gemoederen vrij snel esclareerden zoals te zien is in fotoreportage van het NRC. Je zou verwachten dat daarmee de huidige strijd tussen white supremacists en tegenstanders hiermee voorbij is. Helaas is dat niet het geval, de strijd gaat online gewoon verder.

Ik heb in mijn eerdere blogs al mijn zorgen uitgesproken jegens de PVV. In een vorig schrijven heb ik het verband aangetoond tussen het gedachtegoed van de PVV en het nationaalsocialisme zoals deze ideologie authentiek bestond in de jaren '30 van het duitsland van de vorige eeuw. Tot nog toe heb ik altijd de hoop gehad dat de mens blijft kijken haar haar verleden en niet gaat toegeven aan vreemdelingenhaat. Helaas heeft de polarisatie binnen onze samenleving juist aangetoond dat de vreemdelingenhaat wel degelijk is toegenomen.
Een verzoenende gedachte is de motivatie achter vreemdelingenhaat: de veranderende cultuur van ons land. Mensen zijn bang voor verandering, dat is mens eigen. De verschillende factoren: globalisatie, veranderende cultuur, verminderende sociale cohesie, meer neo-liberaal gedachtegoed, heeft mensen feitelijk richting de PVV geduwd, want men heeft het gevoel dat niemand meer naar hun luistert. De PVV-aanhanger is hiermee een zeer heterogeen persoon geworden, die zoekend is naar een leider, iemand die veiligheid biedt voor onze samenleving.
Het feit dat Wilders heel veel potentiële kiezers heeft verloren na het 'minder minder'-debacle en de manier waarop onze eigen samenleving geschokt was door deze opwelling van nationaalsocialisme noopt tot hoop.

Naar de toekomst!
Klassiek links werd vermoord met de opkomst van de participatiesamenleving en klassiek rechts laat haar laatste stuiptrekkingen zien. Waar gaan wij naartoe met onze samenleving?
Ik heb op Facebook diverse discussies aanschouwt tussen mensen met verschillende politieke opvattingen. Wat mij stoort en waar ik mij ook zorgen om maak is het onvermogen van mensen om voorbij de eigen politieke kleur te kijken. Als D66-aanhanger heb ik vanuit mijn politieke kleur moeite met het gedachtegoed van een PVV-aanhanger. Maar ik ben wel bereid om een constructieve discussie te voeren met de ander. Als wij nou eens dit wat vaker gaan proberen, om eens te luisteren naar een ander. Zelfs De Correspondent, bij uitstek een journalistieke organisatie die gehoor geeft aan het extreem-rechtse geluid uit de onderlaag van onze samenleving, probeert het gesprek met dé PVV-stemmer aan te gaan door middel van een oproep.
Hier kunnen wij een voorbeeld aan nemen. De vraag is natuurlijk: gaat de PVV-stemmer ook met ons in gesprek? Zal de PVV-stemmer ook oor hebben voor ónze argumenten? Er is maar 1 manier om daarachter te komen: door het gesprek aan te gaan met de ander.

Is there, or is there not, one thing that every citizen has to have if society is to exist at all? [...]
It's respect for what's right, and moderation, and religiousness, and in short, what I refer to as the quality of being a good man.
Protagoras, door Plato, pagina 25 v.d. engelse vertaling door Pengiun Classics.

Mijn beste lezer, dank voor het nemen van de tijd om deze blog te hebben gelezen. Het is een tijd geleden dat ik een dergelijk stuk heb geschreven, maar toen ik eenmaal was begonnen met mijn analyse, kreeg ik inspiratie voor verdiepingen op diverse vlakken. Momenteel zijn er een aantal zorgwekkende signalen waarneembaar in de stabiliteit van diverse samenlevingen. Laten wij met z'n allen zorg dragen voor deze stabiliteit en met elkaar in gesprek gaan.
Ik wens jullie allen een heel fijn weekend toe, een dikke knuffel van Halbe, wereldverbeteraar pur sang.