Psychologisch intermezzo - Ratio vs. Emoties

"De onschuld is onwetendheid. In de onschuld is de mens niet bepaald als geest, maar psychisch bepaald in onmiddelijke eenheid met zijn natuurlijkheid. De geest is dromend aanwezig in de mens...In deze toestand is er vrede en rust; maar tegelijkertijd is er iets anders: het is geen onvrede en geen strijd, want er niets om mee te strijden. Wat is het dan? Het niets. Maar welke werking heeft het niets? Het baart angst. De diepste geheimenis van de onschuld is, dat ze tegelijkertijd angst is. Dromend projecteert de geest zijn eigen werkelijkheid. Die werkelijkheid is niets, maar dat niets ziet de onschuld bestendig buiten zich" - Het begrip angst, door Soren Kierkegaard

In het verlengde van een andere blog, die ik al een tijd geleden had geschreven, vind ik het weer eens tijd om terug te gaan naar de roots van de concepten van ons menselijk handelen. Namelijk de (on)eindige strijd tussen onze ratio en emoties. Nog elke dag wordt ik hiermee geconfronteerd en nog elke dag fascineert deze strijd mij. Ik vind het bijzonder om te zien hoe ik heb geleerd om te gaan met de vloedgolf aan emoties waarmee ik bij tijd en wijle wordt geconfronteerd. Een vloedgolf dat soms overgaat in een verstijving van de spieren in mijn nek, met als gevolg dat ik voor enkele momenten heb gevoel heb dat ik stik.
Hoe makkelijk is het wel niet om mijn angst de overhand te laten nemen, op het moment dat de spieren in mijn nek verstijven. Heel simpel gezegd is angst niks meer dan het veronderstellen van een potentieel toekomstig negatief scenario dat wel degelijk reëel is, maar afhankelijk is van een diversiteit van secundaire factoren wil dit scenario daadwerkelijk waarheid worden. Ironisch is het als je nagaat dat wij soms handelen om een bepaalde situatie te voorkomen, maar dat wij juist door dit handelen de inductie creeëren waarmee de situatie zichzelf kan ontplooien door de dynamiek van het leven.

Ligt de crux dan niet in het concept van loslaten? Hoe simpel een woord is, des te moeilijker is de werkelijkheid. Echt loslaten in de concrete betekenis van het woord is een onmogelijkheid, want het object dat de angst veroorzaakt is vaak een abstract begrip dat vanuit vele perspectieven kan worden bekeken.
Door logische beredenatie zijn wij in staat een veronderstelling te maken van een bepaald perspectief en de irrationele gedachtenpatronen die uiteindelijk resulteren in het ontwikkelen van een negatief gevoel --> angst.
Maar indien wij worden geconfronteerd met hetzelfde object vanuit een ander perspectief, dan hebben wij opeens geen mogelijkheden meer om rationeel na te denken. Wij hebben opeens geen leidraad, geen fundament van waaruit er een logische beredenatie kan worden toegepast. Het gevolg is dat wij worden overrompeld door onze emoties, soms verdrinken wij zelfs in deze emoties.
Waarom eigenlijk? Waarom kunnen wij geen heer en meester zijn van deze emoties? Wat weerhoudt ons ervan om deze emoties te reguleren op de momenten dat wij deze zo graag willen reguleren?

Een Nietzsche zou hoogstwaarschijnlijk de volgende uitspraak doen: "wij mensen zijn slaven van onze emoties". En laten we eerlijk wezen, er bevindt zich een zekere vorm van waarheid in deze uitspraak. Wij mensen leven bij de gratie van de complexe werking van onze hersenen, van de mogelijkheid om informatie op te slaan en deze indien benodigd tevoorschijn te halen. Het limbisch systeem zou je kunnen kwalificeren als de kern van ons bewustzijn. Het is ditzelfde bewustzijn dat bestaat dankzij een complexe samenwerking van diverse gebieden van onze hersenen, te weten de cingulate gyrus, de hippocampus en de amygdala. De samenwerking tussen deze hersengebieden mondt uit in het vormen van gespecialiseerde visuele beelden genaamd "cognities". En moeder natuur heeft onze hersenen zo keurig opgemaakt dat wij associatiepatronen maken door een verband te leggen tussen het waarnemen van een bepaalde situatie en de gevoelens die deze situatie bij ons losmaakt. Dit slaan wij op als een cognitie.
Natuurlijk is het bovenstaande uitermate zwart/wit en is dit een versimpliceerde opsomming van de complexe werking van onze hersenen. Maar het voldoet voor hetgeen ik wil uitleggen, namelijk waarom wij schijnbaar niet kunnen leven zonder onze emoties.

Laten we voordat we verder gaan, eerst eens een zijstapje nemen richting het concept van gevoelens. Gevoel zou je kunnen kwalificeren als de psychologische "gewaarwording" van emoties. Op het eerste gezicht klinkt dit heel vergezocht, om daadwerkelijk een onderscheid te maken tussen emoties en gevoel, maar als je er op een dieper niveau over gaat nadenken is het niet eens zo heel vreemd.
Wat is gevoel? Is gevoel niet de gewaarwording van een interne (fysiologische) verandering? Wanneer ik mij bevindt in een situatie dat mij een prettig gevoel geeft, dan wordt dit prettig gevoel veroorzaakt doordat ik gewaar ben geworden van fundamentele neurologische processen in mijn hoofd die stoffen gaan uitscheiden waardoor ik mij in een prettige toestand bevindt. Emoties zou je in dit kader kunnen classificeren als de uitscheiding van een bepaalde hoeveelheid stoffen in bepaalde verhoudingen, gevoel ligt dan in het verlengde hiervan, gevoel is niks meer dan het benoemen van een bepaalde (fysiologische) toestand dat uiteindelijk resulteert in een psychologische toestand.
Dit verklaart het fenomeen dat wij in bepaalde situaties in staat zijn om een misplaatste conceptie van bepaalde gevoelens te ervaren, zoals angst wanneer wij ons bevinden in de omgeving van iemand waarvoor wij hele intense gevoelens hebben (ook bekend als liefde/verliefdheid) en dat wij bang zijn om te handelen, omdat wij bang zijn op een negatief verloop --> angst.
Hoe ironisch is het wel niet om te bevestigen dat wij niet kunnen leven zonder onze emoties? Iedere situatie wordt onlosmakelijk geassocieerd met een bepaalde gemoedstoestand. Je zou bijna kunnen veronderstellen dat wij leven bij de gratie van onze emoties, dat ons bewustzijn wordt bewerktstelligt door de aanwezigheid van emoties.

Waar komt in het bovenstaande dan ons rationele gedachtengoed kijken? Wanneer kun je spreken over een invloed op onze psychologische gemoedstoestand? Laten we dit onderwerp bestempelen als een metafysisch object. Op het moment dat wij ons bevinden in een bepaalde psychologische gemoedstoestand en wij hiervan gewaar worden zullen wij bepaalde gevoelens ervaren. Het is dit punt dat wij onze gevoelens rationeel kunnen benaderen en waarop wij tot een zekere mate invloed kunnen uitoefenen op onze emoties door onze gedachtenstromingen aan te sturen. Onze gevoelens kunnen wij bestempelen als een metafysisch object en ook zo behandelen en op die manier grip krijgen op het scala aan gedachtenprocessen die vaak gepaard gaan bij het ervaren van bepaalde gevoelens, al dan wel of niet omgekeerd waarbij gedachtenprocessen cq. cognities gepaard gaan met het fysiologisch oproepen van emoties dat uiteindelijk resulteert in de psychologische gewaardwording van gevoel.
Zoals een zeker persoon zei, ons rationeel gedachtengoed ligt in het verlengde van ons emotionele gedachtengoed. De één kan niet existeren zonder de ander, ze co-existeren naast elkaar.

Het bovenstaande is vanzelfsprekend afhankelijk van allerlei variabelen, waarvan de voornaamste factor genetisch bepaald is. Wij mogen allemaal onze ouders bedanken voor de persoon die wij vandaag zijn geworden, maar geef hun niet de schuld want uiteindelijk zijn wij zelf verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de persoon die wij zijn geworden.
De uitscheiding van stoffen en het functioneren van de diverse hersengebieden worden veelal bepaald door genetische factoren, die echter wél kunnen worden beïnvloed vanuit het externe milieu, maar dit wordt in psychologische termen geclassificeerd als een trauma en of het individu zo graag wilt veranderen is nog maar de vraag.
De kunst is om gewaar te worden van deze genetische factoren, door jezelf te leren kennen en vaststellen wat voor persoonlijkheid jij ben. En van daaruit kan je, mits je wil, jezelf verder ontwikkelen en kan je, zoals ik, optimaal leren omgaan met emoties. Ik ben nog elke dag aan het leren hoe complex mijn hersenen zijn, ook al wordt ik soms helemaal gestoord van mijzelf, het blijft een fascinerend leerproces en gelukkig heb ik nog mijn hele leven de tijd om dit te leren!

Mijn vrienden, bedankt voor het lezen van deze diepgaande blog. Ik kan nog veel meer schrijven over dit onderwerp, maar voor nu hou ik het voor gezien.
Ik wens iedereen een hele fijne dag toe!
Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe!

Filosofisch Intermezzo - Paradox van de samenleving

Wij leven in interessante tijden, het nederland van vandaag is een land met ongekende mogelijkheden. Toch zijn er diverse zaken wat onze ontwikkeling tegenhoudt, als eerste lijkt het erop dat ons land zich bevindt in een impasse. De occupybeweging heeft laten zien dat er onder de bevolking een hoop onvrede heerst over de werking van het economisch systeem, mensen verlangen terug naar de tijd van vroeger, de tijd waarin ons land onze eigen munteenheid hadden. Ik vraag mij af, verlangen mensen alleen terug naar een eigen munteenheid, of is dit een representatie van een verlangen naar een ander tijdperk?

Menselijk gedrag is en blijft een interessant fenomeen om te bestuderen. Het individu zal altijd gedwongen worden om een keuze te maken tussen interne drijfveren en de externe drijfveren die het individu opgelegd krijgt vanuit een sociale context, al dan wel of niet met het concept van cultuur in het verlengde van sociale normen en waarden.
Zoals eerder gesteld is er sprake van een veranderde gedachtengoed hier in Nederland en dat manifesteert zich in een zogeheten identiteitscrisis. Nu zal ik waarschijnlijk heel hard trappen tegen het zere been van mensen die nog steeds geloven dat er sprake is van een hechte samenleving en afgaande op persoonlijke ervaringen ben ik er nog steeds van overtuigd dat het individu druk op zoek is naar een plek waar het individu thuishoort, maar dat is juist het probleem, het individu is op zoek naar een unieke plek waar het individu thuishoort maar die bestaat niet! Op het moment dat het individu zich gaat mengen in een groep met gelijkgezinde mensen zal het individu in zekere zin verdwijnen - er is dan sprake van een co-existentie tussen het individu en de groep waarbij er sprake is van een bepaalde mate van overeenstemming van ideeën die elk individu en dus de groep met elkaar verbindt en wat een groep, een groep maakt.
Het individu is een unieke persoonlijkheid dat wordt gevormd uit de genetische opmaak en de invloeden vanuit het milieu cq. opvoeding. Het enige wat dit individu kan doen is leren om te gaan met de wereld en vaststellen hoe diens wereldbeeld al dan wel of niet conformeert met de algemene norm voor ieder wereldbeeld.

En juist op dit punt komt het concept van cultuur om de hoek kijken, cultuur zorgt voor een identiteit van een volk en ik quote uit mijn vorige blog: "het bestaan van een algehele consensus over ideeën en de waardering hiervan die betrekking hebben op ieder individu als onderdeel van een groepering danwel volk".
Je zou bijna kunnen stellen dat het individu in de huidige samenleving leeft in een paradox. Ieder individu streeft naar individuele ontplooiing en individuele vrijheden en om dit te kunnen bereiken zal dit individu zich afsplitsen van collectieve ideeën die per definitie een inperking inhoudt van individuele ontplooiing, want hoe kan het individu zich ontplooien als het zich moet conformeren aan een algemene sociale norm?
Dan rijst de vraag, hoe kan een algemene sociale norm worden ontwikkeld als ieder individu diens individuele ideeën erover ontwikkeld? Hoe kan er consensus worden bereikt als er geen overeenstemming over het idee kan bestaan? "Moeten wij als samenleving conformeren naar het individu of moet het individu conformeren naar de samenleving?"

Vroeger moest je als persoon conformeren naar de samenleving. Met de individualisering van de maatschappij ben je tegenwoordig niet meer verplicht om te conformeren naar de samenleving, zolang jij maar jouw maatschappelijke plicht vervult mag ieder individu zich op diens eigen manier conformeren naar de samenleving zoals het individu zich betaamt.
Het psychologisch mechanisme dat dit "zelfsturend gedrag" bepaald zal voornamelijk worden bepaald door de individuele waardering die het individu heeft voor een willekeurige situatie danwel object. Zoals eerder gesteld wordt het menselijk handelen bepaald door een scala aan factoren, waaronder diens individuele waardering voor een object (hierbij kwalificeer ik een bepaalde situatie ook als een object). Het bovenstaande impliceert dat het individu zich zal laten leiden door diens individuele waardering voor een object, dit houdt tegelijk in dat er sprake is van een degradatie van collectieve waardering voor een object. Dit fenomeen zal alleen bestaan indien er sprake is van een verzameling individuele waarderingen over hetzelfde object waarin er sprake is van overeenstemming van deze waardering, kortom in de hedendaagse samenleving moet de samenleving conformeren naar het individu.

Dit is naar mijn idee de onderliggende reden voor het verdwijnen van de oude nederlandse cultuur en als het ware het ontstaan van een nieuwe cultuur, namelijk dat het voorkomen van inviduele gelijkwaardige ideeën leidend zijn voor het vaststellen van een algehele consensus over die ideeën.
Ironisch eigenlijk als je nagaat dat dat het fundament an sich is wat een cultuur bepaald! Het enige verschil is de richting waarop de invloed wordt uitgeoefend. Toch heeft dit wel een effect op de identiteit van een volk. Mensen zijn niet meer in staat om zich te conformeren naar een algemene norm, omdat deze norm in een veel dynamische vorm bestaat dan vroeger. Het individu dat wel in staat is om zich aan te passen zal zich dan ook laten meevoeren in deze dynamiek, maar het individu dat niet in staat is om mee te gaan zal zich afsplitsen van dit sociologisch mechanisme en vasthouden aan diens persoonlijke ideeën en opvattingen. Op die manier onstaan er twee soorten mensen: de conservatieve mensen en de progressieve mensen.
Dit leidt tot de volgende vraagstelling: "zal de cultuur worden bepaald door de conservatieve mensen of door de progressieve mensen?".
Ik zeg dat het juist een uniek samenspel is tussen deze twee soorten mensen dat leidt tot de ontwikkeling van een cultuur. Want zonder overeenstemming zal er nooit een consensus kunnen worden bereikt en het is juist het bestaan van algehele consensus en de waardering hiervan dat fungeert als het fundament voor een cultuur.

Mensen, ik wens iedereen nog een hele fijne week toe!
Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe