Filosofisch intermezzo - De zin van het leven

Moed om te twijfelen heb ik, geloof ik, aan alles; ik heb moed om te strijden, geloof ik, tegen alles; maar ik heb niet de moed om iets te kennen; niet de moed om iets te bezitten, iets in eigendom te hebben. De meeste mensen klagen erover dat de wereld zo prozaïsch is, dat het in het leven niet toegaat zoals in romans, waarin de gelegenheid altijd zo gunstig is; ik klaag erover dat het leven niet zo is als in romans, waar je hardvochtige vaders en dwergen en trollen hebt om strijd tegen te leveren en betoverde prinsessen om te bevrijden. Wat zijn al zulke vijanden tezamen vergeleken bij de bleke, bloedeloze, onuitroeibare nachtelijke gedrochten waartegen ik strijd en aan wie ikzelf leven en bestaan verleen. - Soren Kierkegaard - Of/Of, pagina 50

Wat is de zin van het leven?
Als er één vraag is die mensen het meest stellen aan zichzelf danwel aan de wereld, dan is het deze vraag des levens, namelijk de oneindige zoektocht naar wat het leven daadwerkelijk inhoudt, waarom wij leven en met welk doel. Hoe ironisch is het wel niet dat wij allemaal ons hele leven zoeken naar het antwoord, terwijl het antwoord eigenlijk ons hele leven voor ons staat. Zijn wij blind geworden om dit antwoord te zien? Of willen wij gewoon niet dit antwoord zien omdat wij bang zijn (geworden?) voor de gevolgen van de kennis die dit antwoord met zich meebrengt? Het is waar, ignorance is bliss, dat is een onoverkoombaar feit. Hoe minder je weet, des te minder zorgen zal je ervaren. Helaas blijft onze drang om te weten nog altijd aanwezig, want wij willen altijd een verklaring hebben voor alles wat er gebeurd in ons leven. En als wij deze verklaring niet voor de hand hebben, dan gaan we zoeken, nadenken over wat een plausibele verklaring is voor die gebeurtenis.

Eigenlijk is er sprake van een misvatting bij deze vraagstelling. Iedereen is op zoek naar een universele wetmatigheid die deze vraag kan beantwoorden. Ik vraag mij af, is dit wel mogelijk? Is het mogelijk dat de zoektocht naar de zin van het leven kan worden beantwoord als sluitstuk voor het hele universum?
Ik denk van niet. Wij kunnen deze vraag alleen beantwoorden uit het perspectief van ons menselijk bewustzijn, elk oordeel dat wij vellen wordt gevormd op basis van de veronderstellingen die wij maken binnen de mogelijkheden van ons menselijk bewustzijn. De vraag naar de zin van het leven is per definitie een menselijke vraagstelling en omvat geen enkele aanleiding voor het zoeken naar een universele wetmatigheid.
Ieder organisme leeft met een zekere doelmatigheid in het leven, maar de invulling van deze doelmatigheid is per definitie afhankelijk van het individu. De invulling van deze doelmatigheid is alleen bij mensen afhankelijk van het individu, want dieren, virussen en andere micro-organismen bevatten allemaal universele doelmatigheden.
Natuurlijk zou je kunnen stellen dat ieder dier uniek is en dat er nog altijd sprake is van het handelen van het individuele dier en niet als een collectief organisme waaronder micro-organismen en virussen wel onder kunnen worden geplaatst, maar de mate van diversiteit waarbij het individuele dier handelt is nog altijd beperkter in vergelijking met mensen. Ook dit argument zou je kunnen ontkrachten door te stellen dat indien apen de dominante diersoort zouden zijn dat zij dan meer mogelijkheden hebben om te handelen in vergelijking met mensen, maar dat staat los van de cognitieve mogelijkheden die dieren hebben in vergelijking met mensen.

Geluk is een menselijk begrip, wij kunnen dit begrip alleen plaatsen binnen een menselijke context. Een dier kan je wel degelijk gelukkig noemen, wanneer het zich bevindt in een situatie waarin al diens wensen zijn vervuld, maar wij noemen een dier nog altijd gelukkig vanuit een menselijk perspectief.
Ook dieren kunnen verdrietig zijn en pijn hebben, want dit zijn basale emoties die bestaat op het basale niveau van het cognitief functioneren van een organisme. Maar complexe interacties waarbij er een inschatting moet worden gemaakt van een situatie is heel concreet gezegd alleen mogelijk binnen menselijke begrippen, omdat een dier niet kan bevatten wat er gebeurd in zo'n situatie.
Ook hierbij kan er een kanttekening worden gemaakt, door te stellen dat ook dieren soms moeten handelen in wat zij ervaren als complexe situaties, maar het begrip voor de situatie zal nog altijd beperkter zijn in verhouding tot die van de mens. Ik maak telkens gebruik van de mens als het referentiekader, puur om aan te tonen dat wij altijd berederingen vanuit ons menselijk denkvermogen dat in het verlengde ligt van dierlijke denkvermogens. Wat vrij logisch is, aangezien ook wij mensen nog altijd dieren zijn.

Het bovenstaande toont aan dat wij altijd beredeningen vanuit een menselijk perspectief. Dat impliceert dat de vraagstelling "wat is de zin van het leven" alleen toepasbaar is op menselijke interacties en de wereld zoals de mens die ervaart. Maar een universele wetmatigheid zal hieruit niet kunnen worden afgeleid, vanwege de omvatbaarheid van mensen t.o.v. het universum. Om deze wel te kunnen vaststellen moet de vraagstelling worden veranderd naar: "wat is de drijvende kracht achter het leven"?
Het spreekt voor zicht dat de gelovigen onder ons hier direct als antwoord "God" zullen geven, ik ga hier geen verdere uitspraak over doen.
Afgaande op de bovenstaande deductie, durf ik nu een vrij grote stap te maken. Het is bewezen dat de zin van het leven per definitie voortkomt uit menselijke betrekkingen en dat de oneindige zoektocht naar de gebeurtenissen per definitie afhankelijk is van het individu. Dus zal de zoektocht naar de zin van het leven liggen in het verlengde van het menselijk handelen.
Het is veel te simplistisch om te stellen dat het doel van ieder mens is om gelukkig te worden, echter omvat dit begrip een scala aan onderliggende factoren. Geluk is een abstract begrip dat per definitie afhankelijk is van het individu en hoe dit invididu deze ultieme gemoedstoestand zal bereiken. Echter is de doelmatigheid van mensen een onderdeel van de volledige zin van het leven, ieder individu dat doelen voor zichzelf stelt en deze bereikt zal een zekere mate van geluk ervaren en co-existerend met dit concept van geluk heeft dit invididu een zekere mate van invulling gegeven aan het eigen leven.

Kan er worden gesteld dat dit de zin is van het leven?
Het leven existeert doordat het zijn eigen existentie bevestigd. Deze bevestiging zal ieder individu zelf invullen door het stellen van invididuele doelen en door het bereiken van deze doelen wordt de existentie van dit individu bevestigd en zal het een zekere mate van geluk ondervinden dat evenredig is met de mate van de bevestiging van de existentie van het individu.

Aldus besluiten wij met de wijze woorden van Socrates: "All i know, is that i know nothing".

Mensen, ik wens ieder een hele fijne zondag toe!
Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe!