Filosofisch intermezzo - Botsing der Ideologieën

What is toleration? It is the prerogative of humanity. We are all steeped in weaknesses and errors: let us forgive on another's follies, it is the first law of nature. [...] Why then have we butchered each other almost without interruption since the first council of Nicaea?
Constantine began by issuing an edict which permitted all religions, but he ended by persecuting. Before him the authorities acted against the Christians only because they started to form a party in the state. The Romans permitted all cults, even those of the Jews and Egyptians, for which they had so much contempt. Why did Rome tolerate these cults? It was because neither the Egyptians, nor even the Jews, tried to exterminate the ancient religion of the empire. They did not run up and down the earth to make proselytes: they thought only of making money. But the Christians unquestionably wanted their religion to predominate. [...] It was their opinion that the whole world should be Christian. So they were necessarily the enemies of the whole world until it was converted. [...] It is clear that every individual who persecutes a man, his brother, because he does not agree with him, is a monster. [...]
Of all religions the Christian is undoubtedly that which should instil the greatest toleration, although so far the Christians have been the most intolerant of all men. [...] When at last a few Christians embraced the dogmas of Plato and injected a little philosophy into their religions, [...] they gradually grew in importance, though still divided into several sects. There has never been a single moment when the Christian church was united. [...]
If it were permissible to reason consistently in matters of religion, it would be clear that we should all become Jews because our savior Jesus Christ was born a Jew [...]. But it is even clearer that we should tolerate each other because we are all weak, inconsistent, subject to mutability and to error. - Voltaire, Philosophical Dictionary pagina 387 - 394.

Nederland is altijd een land geweest van tolerantie. Tolerantie van andersdenkenden, ook vanuit de optiek van religieuze vrijheid. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de moderne devotie, de ontwikkeling van geestelijken om zichzelf vanuit individueel perspectief op religieuze wijze te ontwikkelen, een beweging was die begon in Nederland. Indirect heeft dit dan ook geleid tot een afsplitsing binnen de rooms-katholieke kerk van protestanten die tevens werden gevoed door onvrede over de rooms-katholieke kerk destijds.
Nederland was in de 16e eeuw onderdeel van het Spaanse Rijk en de staatsgodsdienst was die van het Rooms-Katholicisme. Uiteraard was het mensen niet toegestaan om een andere religie te belijden, deed iemand dit wel dan werd je veroordeeld wegens ketterij. Als onderdeel van de machtsstructuren van het Spaanse Rijk moesten de adel en andere machtshebbers het Rooms-Katholicisme aanhangen. Toch besloten zij gematigd op te treden tegen de bevolking die steeds vaker het protestantisme aan hing. Dit veranderde toen de Spaanse Inquisitie werd opgesteld die op actieve wijze ketters zouden opzoeken en veroordelen wegens het aanhangen van een andere religie.
Vele mensen, waaronder vele adellijken zoals Willem van Naussau, waren het niet eens met deze inperking van vrijheid en pleitten dan ook bij Filips II voor vermindering van vervolgingen. Helaas besloot de koning dit verzoek niet te honoreren, waarop werd besloten steden te bezetten. Deze factoren leidde uiteindelijk tot de tachtigjarige oorlog van waaruit onze prachtige natie werd gesticht.

Helaas wordt onze prachtige natie heden ten daagse bedreigd vanuit twee kampen. Ik heb vaker mijn zorgen geuit over hedendaagse ontwikkelingen van onze moderne cultuur, waarvan mijn meest kritische culturele sentimenten was. Ook hierin beschreef ik de twee kampen: nationaal-socialisten aan de ene kant en radicaliserende moslimjongeren aan de andere kant.
Nu is dit (helaas) niks nieuws, want deze kampen bestaan al jaren lang. Nationaal-socialisme was een reliek dat in het Duitsland van de jaren '20/'30 van de vorige eeuw in opkomst was onder de Nazi-ideologie. Heden ten daagse onthouden mensen zich van een dergelijke ideologie, maar zoals ik heb bewezen in een vorig schrijven is de PVV enkel de moderne vorm van een fascistische ideologie. Het ogenschijnlijk groeiend vertrouwen in de PVV is vanuit deze optiek kenmerkend voor het groeiend nationaal-socialisme, gesteund door de angst voor ISIS en het idee dat ook in Nederland de steun voor ISIS groeiend is.
Het is daarnaast helaas een feit, los van alle ideeën richting ISIS, dat er nog steeds een groep jongeren leven in ons land die moeite hebben om zich aan te passen aan de normen en waarden van onze cultuur. Het is dit kamp die bijdraagt aan het groeiend fascistisch sentiment jegens buitenlanders. Die hele 'zwarte piet'-discussie wordt door PVV-aanhangers gebruikt als argument om hun anti-buitenlanders sentiment extra kracht te geven.
Persoonlijk vraag ik mij echter af wat de werkelijke reden is dat mensen gaan stemmen op de PVV, op basis van persoonlijke observaties heb ik geconstateerd dat 'de PVV-stemmer' een enorme heterogene groep is dat in zekere zin verwant is aan zowel de SP alsmede de PvdA. Er is een groep mensen die stemmen op de PVV, omdat zij enkel teleurgesteld zijn in het politieke verleden van de PvdA. Dit impliceert een scala aan secundaire hypotheses, maar hier is niet de plek om hierover na te denken. Hier is de plek om stil te staan bij de groeiende tegenstellingen tussen de twee eerder benoemde kampen.

Vorig jaar kwam de eerste berichtgeving over het identitair verzet. Een gevaarlijke groepering die besloot over te gaan tot actie. Zij verzetten zich tegen de 'toenemende immigratie en islamisering'. Waarom benoem ik hun gevaarlijk? Omdat zij de rechtstaat ondermijnen! En een ondermijning is het begin van de afbrokkeling van de beginselen van een rechtstaat. Deze groepering pretendeert te 'strijden voor ons land', terwijl zij in werkelijkheid op onrechtmatige wijze hun macht vergroten door zelfstandig te handelen uit naam van een verzetsbeweging. Zij zijn niet veel anders dan aanhangers van ISIS; het verschil zit hem vooral in de ideologie. De ideologie van ISIS is er een van het stichten van een kalifaat volgens de regels van de Islam, waarbij de shi'ah (sharia) het uitgangspunt is.
De ideologie van het identitair verzet is die van een fascistische: het verdedigen van het nationalistisch gedachtegoed. Wat zou anders het doel zijn om uit te dragen te strijden tegen toenemende immigratie en islamisering? Het is echter een triest feit dat deze mensen allerminst het intellect hebben om zich te berusten op hun redelijkheid. Want juist onderzoek heeft aangetoond dat het immigratiedebat is gepoliticeerd; Wilders en consorten hebben allerlei emoties los gemaakt door te wijzen op de dreiging voor onze samenleving vanwege 'massa-immigratie' waardoor ons land 'nooit meer hetzelfde zou zijn'. Ons land zal überhaupt nooit hetzelfde zijn; net als elk land veranderd een samenleving door de jaren heen. Dat heeft niks te maken met een conservatieve/progressieve ideologie, het is enkel een feit dat naar gelang het individu ontwikkeld, een samenleving als collectief van het individu eveneens ontwikkeld. Voor meer achtergrondinformatie omtrent dit thema verwijs ik mijn lezer graag naar: dit artikel.

In juni/juli begon de media aandacht te besteden aan ISIS, die grote gebieden in zowel Syrië als Irak hadden veroverd en dat zij zich bedienden van een uiterst gewelddadige werkwijze. Opeens was de hele (westerse) wereld in rep en roer, want uit de burgeroorlog van Syrië is er een groepering ontstaan die fundamentalistischer is dan Al-Qaida. Natuurlijk was dit koren op de molen voor nationaal-socialisten om hun fascistische propaganda te verspreiden onder het mom van bewijzen hoe gevaarlijk de Islam is voor de westerse wereld.
Uiteraard zal elk redelijk, moreel integer mens ISIS veroordelen. Hun werkwijze is volstrekt tegengesteld aan die van elke vorm van ethisch handelen; zelfs niet binnen het concept van oorlogsvoering. Hoe onmenselijk oorlogsvoering is, het vind plaats via een set aan regels die wettelijk vastgelegd zijn in het Internationaal Humanitair Recht of kortweg gesteld Oorlogsrecht. Nu kan uiteraard terrorisme niet op dezelfde manier worden beschouwd als oorlogsvoering, desalniettemin zou het vanuit een ethisch standpunt in het belang zijn van de strijdende partijen om zich te houden aan dit oorlogsrecht. Zo niet, dan kunnen zij door het internationale strafhof worden veroordeeld jegens misdrijven tegen de mensheid.
ISIS houdt zich hier niet aan. Zij beschouwen hun jihad, de heilige strijd tegen de ongelovigen, als de hoogste macht. Zij beschouwen hun strijd gerechtvaardigd omdat zij strijden voor hun God; deze God hoeft zich vanuit de religieuze ideologie uiteraard niet houden aan de wetten dit gesteld zijn voor mensen, door mensen.
Op dit punt zou ik graag willen stellen dat ik genoeg heb geschreven over ISIS. Voor meer (achtergrond)informatie m.b.t. ISIS verwijs ik mijn lezer graag naar mijn vorig schrijven over ISIS en diens geschiedkundige facetten.

Ik wil graag door gaan over het succes van de propaganda dat door nationaal-socialisten is verspreid. Eind juli kwam opeens een andere nationalistische beweging in beeld genaamd Pro Patria. Deze beweging is gelukkig niet heel gevaarlijk, omdat zij zich meer houden aan de regels dan het identitair verzet waardoor er geen ondermijning van de rechtstaat ontstaat.
Maatschappelijk drukken zij echter wél een stempel op onze samenleving; dit is één van de vele signalen hoe gepolariseerd onze samenleving is geworden. Er is volstrekt geen enkele ruimte voor een gesprek over tegengestelde ideologieën. Deze beweging wordt net als het identitair verzet geleid door angst; pure angst voor andersdenkenden, voor een tegengestelde ideologie.
Ik ben eens voor de grap hun facebookpagina gaan bezoeken en het gesprek aan gegaan met de mensen die deze pagina hebben 'geliked' om vast te stellen of mijn vermoeden over 'geleid door angst' correct was. Al vrij snel werd dit vermoeden bevestigd: elke vorm van relativerende gedachten over nieuwsberichten die betrekking hadden op de opkomst van ISIS werden overschaduwd door reacties die ingegeven waren door angst. Sterker nog, op een gegeven moment was mijn reactie letterlijk: jullie realiseren dat jullie beweging louter wordt geleid door angst he?
Hun reactie was vervolgens: angst is een wijze raadgever.
Des te verwonderlijker was het voor mij dat ik voor het einde van de dag 'verwijderd' ben van de desbetreffende facebookpagina, net als dat al mijn berichten waren verwijderd waarin ik mensen op andere gedachten probeerde te brengen. Schijnbaar geld hier het adagium: hier is enkel ruimte voor gelijkgestemden. Andersdenkenden horen hier niet thuis. Hoe ironisch is het wel niet dat een organisatie die pretendeert te staan tegen ISIS, een organisatie die zich bediend van het uitvoeren van geweld jegens ongelovigen, dezelfde vorm van bekrompenheid vertoont jegens andersdenkenden als ISIS. Hoe geloofwaardig ben jij nog als beweging cq. 'goed doel' als de essentie van jouw beweging overeenkomsten vertoont met de organisatie dat aanleiding gaf voor het oprichten van jouw beweging? Ik laat het trekken van de conclusie over aan mijn lezer.

Is de angst voor ISIS ongegrond?
Nee, absoluut niet! Zoals gesteld is door een onderzoeker van het Clingendael instituut: ISIS staat voor een simpele ideologie, waardoor heel makkelijk mensen zich ermee kunnen identificeren. Dit maakt van ISIS een redelijke dreiging voor ieder individu dat wonend is ons land, maar nooit aansluiting heeft (kunnen) vinden bij onze moderne samenleving. Het feit dat op 4 juli een pro-ISIS demonstratie heeft plaatsgevonden is typerend voor deze dreiging. Een filmpje laat zien wat voor scherpe toon er wordt gezet en hoe onze democratie wordt bespot. Het is dan ook niet verwonderlijk dat diverse veiligheidsdiensten uiteindelijk hebben besloten om diverse demonstranten op te pakken, omdat er schijnbaar signalen waren van radicalisering.
In het verlengde hiervan heb ik een interessant artikel gevonden, ironisch genoeg via de facebookpagina van Pro Patria. Dit artikel laat zien dat er op hoog niveau wel degelijk zorgen zijn over de opkomende dreiging van terrorisme. Het interview geeft een hoop stof te denken m.b.t. het spanningsveld tussen (religieuze) vrijheid van het individu en nationale veiligheid dat enkel op paradoxale wijze kan worden bewerkstelligt door het inperken van de vrijheid van het individu.
Hetgeen mij stoort is dat dit artikel wordt ge(mis)bruikt door een beweging zoals Pro Patria voor het verspreiden van diens fascistische propaganda. Het adagium alle moslims moeten ons land uit wordt enkel versterkt door interpretatie van geluiden die te vinden in artikelen zoals deze. Ik vind dit artikel op een uiterst genuanceerde wijze geschreven, wat het zo interessant maakt om te lezen. Maar iemand die de intelligentie mist om deze nuances te doorzien leest en ziet enkel de dreiging van botsende ideologieën, wat weer maatschappelijke steun voor een beweging zoals Pro Patria in de hand werkt waardoor onze samenleving verder gepolariseerd raakt en de stabiliteit van onze samenleving in het gedrang komt.

Er bestaan tegengeluiden in onze samenleving, luister hier dan ook naar!
Hetgeen frappant is aan een beweging zoals Pro Patria is dat zij enkel oren hebben voor mediageluiden die hun beweging motiveren, zoals het nieuwsbericht over de pro-ISIS demonstratie van 4 juli. Het feit dat een week daarvoor een moslimdemonstratie tegen terrorisme heeft plaatsgevonden in Den Haag beschouwt Pro Patria kennelijk als irrelevant. Natuurlijk wordt hier geen aandacht aan besteedt, want stel je toch eens voor dat jouw beweging wordt ondermijnt vanwege het bestaan van gematigde moslims, oh wat een drama!
Het gevaar van zowel PVV-aanhangers alsmede mensen die deel uitmaken van ofwel het Identitair Verzet of Pro Patria is dat zij denken te staan voor vrijheid, maar dat zij het probleem enkel verergeren. In plaats van het aangaan van het dialoog met de ander, wordt er symbolisch gereageerd met een Mars van de Vrijheid. Het is niet verwonderlijk dat moslims dit als een provocatie beschouwen, zij zijn tenslotte het afgelopen decennia constant het onderwerp geweest van (voornamelijk negatieve) media-aandacht. Natuurlijk wordt dit breeduit gepresenteerd in de media, wat Pro Patria enkel maatschappelijk draagvlak biedt.
Het probleem zit hem in het feit dat een protestactie zoals een 'mars van vrijheid' enkele vorm van begrip cq. empathie mist. Het doel van Pro Patria is een tegengeluid bieden tegen ISIS; dat is prima en kan ik in zekere zin mee akkoord gaan, maar het moet wel een correcte wijze worden bewerkstelligt. Het louter afkeuren van een ideologie geeft mensen enkel een reden om zich af te zetten tegen de afkeuring of juist aansluiting te zoeken bij de ideologie waartegen wordt geprotesteerd. Er gaat een gevaarlijke vorm van irrationaliteit schuilend achter het louter afkeuren van andersdenkenden cq. 'een tegengestelde ideologie'.

Bestaat er een absolute plicht tegenover God?
Het ethische is het algemene en als zodanig is het weer het goddelijke. Men heeft daarom gelijk als men zegt dat elke plicht in de grond van de zaak een plicht tegenover God is. [...]
In de vertelling over Abraham treffen wij een dergelijke paradox aan. Zijn verhouding tot Isaak is ethisch gezien deze dat een vader zijn zoon moet liefhebben. Deze ethische verhouding wordt teruggebracht tot iets wat relatief is in tegenstelling tot de absolute verhouding tot God. [...]
De ridder van het geloof is uitsluitend op zichzelf aangewezen, hij voelt de pijn zich voor anderen niet begrijpelijk te kunnen maken, maar hij voelt niet het ijdele verlangen om voor anderen als gids op te treden. Een dergelijk ijdel verlangen kent hij niet, omdat zijn ziel daarvoor te ernstig is; zijn zekerheid bestaat in de pijn.

Bovenstaande quote komt uit het werk Vrees en Beven van de filosoof Soren Kierkegaard. Deze filosoof was diep gelovig, maar had tevens een sterke afkeur jegens de kerk als instituut. Met dit werk heeft hij een diepgaand probleem bloot gelegd waar elke gelovige uiteindelijk voor komt te staan: hoe verhoudt het sterfelijk leven zich van de gelovige ten opzichte van zijn plichten die de gelovige heeft t.a.v. God?
Abraham moest Isaak offeren van God en dat wilde hij ook daadwerkelijk doen. Uiteindelijk is Abraham op de laatste moment gestopt door een engel en is i.p.v. Isaak een ram geofferd.
Nu vraagt mijn lezer zich uiteraard af: wat probeer ik te verduidelijken met deze quote? Deze quote laat het spanningsveld zien tussen mensen die gelovig zijn en zich conformeren aan de samenleving en mensen die religie gebruiken als fundament voor oorlogsvoering als plicht jegens God, net als jihadisten de jihad zien als een plicht jegens hun God.
Geluiden in onze maatschappij zoals de PVV, Identitair Verzet en Pro Patria geven moslims een reden om zich af te zetten van onze samenleving en dus de Nederlandse cq. westerse democratie. Wilders' 'minder minder'-uitspraak is koren op de molen voor Marokkaanse jongeren die al op het randje van radicalisering stonden en hierdoor een extra duwtje in de rug kregen om zich uiteindelijk af te zetten van onze samenleving want de Nederlandse samenleving beschouwt hun toch al als tweede-rangsburgers die ondergeschikt zijn de superioriteit van 'de moderne Nederlander' (die overigens helemaal niet zo modern is als hij/zij denkt te zijn, gezien het feit dat elke vorm van andersdenken wordt afgekeurd als zijnde 'afwijking van de (culturele) norm').

Voor een gelovige om zich geaccepteerd te voelen in een samenleving is het belangrijk dat deze wordt geaccepteerd door de samenleving. Deze gelovige is opgegroeid met allerlei normen en waarden die sterk beïnvloedt zijn door de cultuur waarin het individu is opgegroeid. Om de vrijheid van het gelovige individu te waarborgen heeft onze regering jarenlang ingezet op het ontwikkelen van een multi-culturele samenleving, waarin elke cultuur wordt geaccepteerd en gerespecteerd vanuit de optiek van tolerantie. Helaas is onze samenleving in de kern veranderd door vanuit tolerantie over te gaan tot intolerantie dat gepaard gaat met de ontwikkeling van een fascistisch cultureel sentiment.
Wij leven nu in een tijd waarin de grenzen van ideologieën zijn bereikt; ideologie vanuit de optiek van cultuur voert hedendaags het uitgangspunt van een maatschappelijk debat. In plaats van het aangaan van het dialoog waardoor consensus kan worden bereikt over een maatschappelijke kwestie zoals bv. de zwarte piet discussie sluiten mensen elke vorm van redelijkheid uit door het aangaan van louter irrationele argumenten die gepaard gaan van culturele constructen zoals traditie.
Nu is het uiteraard niet mijn intentie door te stellen dat wij als samenleving nu élke traditie moeten veranderen, noch stel ik voor in de kwestie van de zwarte piet discussie dat zwarte piet moet verdwijnen. Ik heb enkel een neutraal standpunt in deze kwestie. Nee, mijn doel is enkel laten zien hoe onze huidige samenleving veranderd is in een bekrompen samenleving die krampachtig vasthoudt aan de culturele constructen vanuit de 'Nederlandse identiteit', terwijl wij al decennialang onze 'Nederlandse identiteit' zijn kwijt geraakt. Wees trots op het feit dat jij jezelf een Nederlander mag noemen! Ik ben het in ieder geval wél, want het laat zien dat tolerantie en vrijheid van meningsuiting mijn kernwaarden zijn, zoals dat ooit dé kernwaarden waren van de Nederlandse samenleving.

Mijn vrienden, dank voor het lezen van dit schrijven! Ik heb geprobeerd niet al te diep in te gaan op diverse maatschappelijke problematiek die typerend zijn voor de botsing van ideologieën, maar persoonlijk ben ik erg tevreden met het huidige beeld dat ik heb geschetst met dit schrijven.
Hopelijk zet mijn schrijven mensen aan het denken. Je hoeft geen vrijdenker te zijn zoals ik om een redelijke mening te hebben over maatschappelijke kwesties. De kunst is om open te staan voor andersdenkenden. De wereld zou een betere plaats zijn als wij eens vaker open stonden voor de ander met diens ideeën. Ik wens jullie in elk geval een hele fijne dag toe!
Een dikke knuffel van jullie wereld-verbeteraar en semi-filosoof, Halbe!