Ethisch intermezzo - Grenzen van ideologieën

Het woord vrijheid , in het latijn libertas, betekent (in eigenlijke zin) het ontbreken van tegenstand (met tegenstand bedoel ik uitwendige belemmeringen van de beweging). Het is op redeloze en onbezielde schepselen evenzeer van toepassing op de redelijke wezens. Want steeds als iets is vastgebonden of ingeperkt, op een zodanige wijze dat het zich slechts binnen een gegeven ruimte kan bewegen, een ruimte die bepaald wordt door de tegenstand van een uitwendig lichaam dan zeggen we dat het vrijheid mist om verder te gaan.
In deze eigenlijke en algemene betekenis van het woord is een vrij man iemand die, telkens wanneer hij iets met behulp van zijn kracht en verstand kan volbrengen, niet belemmerd wordt om te doen wat hij wil doen. Wanneer de woorden vrij en vrijheid echter worden toegepast op andere dingen dan lichamen, worden zij misbruikt, want dingen die geen beweging kennen, kennen ook geen belemmering. [...] Wanneer we vrijuit spreken gaat het niet om de vrijheid van de stem of de spraak, maar van de spreker, die niet door de wet verplicht wordt om anders te spreken dan hij doet. - Thomas Hobbes: Leviathan Nederlandse vertaling door Wessel Krul, pagina 159.

In mijn vorig schrijven heb ik een complex betoog gehouden over de botsingen van ideologieën die zich steeds vaker afspelen in het maatschappelijk veld. Verder heb ik laten zien hoe de opkomst van fascistische bewegingen zoals het Identitair Verzet en Pro Patria het resultaat zijn van een steeds groeiend nationaal-socialisme onder het mom van het 'verdedigen van onze cultuur'.
Waar de PVV een nationaal-socialistisch politiek beleid uitdraagt, is de invloed van deze partij voor deze bewegingen klaarblijkelijk onvoldoende. Ironie ten top om te constateren dat ons land een dergelijke beweging tolereert dat enkel bijdraagt aan verdere polarisatie van onze samenleving, terwijl een beweging zoals Hizb ut-Tahrir op het punt staat om te worden verboden, omdat de ideologie van deze beweging haaks staat op het fundament van onze Nederlandse rechtstaat: democratie.
Ik zou hier graag op door willen gaan door een parallelle verkenning van zowel de ethische facetten van mijn vorige betoog alsmede het maatschappelijk debat over de islam. Ik begin hiermee met de volgende quote uit mijn vorige essay:

Wij leven nu in een tijd waarin de grenzen van ideologieën zijn bereikt; ideologie vanuit de optiek van cultuur voert hedendaags het uitgangspunt van een maatschappelijk debat. [...] Mijn doel is enkel laten zien hoe onze huidige samenleving veranderd is in een bekrompen samenleving die krampachtig vasthoudt aan de culturele constructen vanuit de 'Nederlandse identiteit', terwijl wij al decennialang onze 'Nederlandse identiteit' zijn kwijt geraakt. Wees trots op het feit dat jij jezelf een Nederlander mag noemen! Ik ben het in ieder geval wél, want het laat zien dat tolerantie en vrijheid van meningsuiting mijn kernwaarden zijn, zoals dat ooit dé kernwaarden waren van de Nederlandse samenleving.

Laat ik beginnen met de volgende stelling #1: een Nederlandse staatsburger mag geen steun betuigen aan ISIS
Laat een ding duidelijk zijn mijn beste lezer, ik uit bij deze en elke andere stelling geen 'linkse' of 'rechtse' politiek gekleurde mening, ik ga enkel de verschillende facetten van deze stelling op filosofische wijze onderzoeken. Juist ethiek is bij uitstek een vakgebied dat los staat van een politieke ideologie.
Ik denk dat ik voldoende heb geschreven over ISIS. Mocht mijn lezer desalniettemin behoefte hebben aan achtergrondinformatie, dan verwijs ik deze graag naar mijn vorig schrijven over ISIS.
Alvorens ik deze stelling op correcte wijze kan bestrijden, heb ik eerst de volgende (vanzelfsprekende) vraagstelling: wat betekent het om steun te betuigen?
Steun betuigen betekent begrip hebben voor de ander vanuit een empathisch perspectief. Het impliceert dat iemand het handelen van de ander begrijpt, zonder impliciet eens te zijn met de handelswijze.
Om een interessante analogie op te werpen: toen in de media het verhaal werd gepubliceerd over een stel die stelselmatig pedofielen vermoordde (publicatie), waren er mensen die de mening uitten ik ben het niet eens met hun handelswijze, maar ik kan hun wel begrijpen. In essentie valt dit ook onder het uitten van een steunbetuiging.

Dan ga ik nu terug naar de ethische facetten van beide vormen van steunbetuiging: hoe verschilt het uitten van steun jegens pedo-moordenaars met het uitten van steun aan religie-moordenaars? Beide steunbetuigingen zijn moreel verwerpelijk en tóch mogen mensen vanuit hun vrijheid hun steun betuigen. Het begrijpen van iets betekent niet het uitten van een goedkeuring; goed en fout zijn tenslotte subjectieve begrippen en is inherent aan een oordeelsvorming. Steunbetuigingen zijn geen oordeelsvormingen.
Dit gezegd hebbende kan ik enkel het volgende concluderen: het uitten van een steunbetuiging is het vormen van een mening en valt derhalve onder de vrijheid van meningsuiting.

Ik heb in het afgelopen half jaar twee diverse betogen geschreven vanuit het thema 'vrijheid van meningsuiting'. De eerste heb ik in maart geschreven naar aanleiding van Wilders' 'minder-minder' uitspraak als zijnde grenzen van de vrijheid van meningsuiting, waarin ik voornamelijk kritiek uitte op deze uitspraak. Vervolgens ben ik gaan nadenken over deze gebeurtenis en heb ik een genuanceerde mening ontwikkeld waarbij ik de ethische facetten van de vrijheid van meningsuiting nader heb toegelicht.
Ik heb de vrijheid van meningsuiting als volgt gedefinieerd:

De vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel recht van de vrijheid van het individu. Het moet dan ook ten alle tijden worden gewaarborgd, zelfs wanneer de morele grenzen zijn bereikt of overschreden mag dit niet leiden tot inperking van de vrijheid van meningsuiting.

Dit impliceert dat er geen moreel kader kan worden opgetrokken en dat er geen enkele juridische grond is om een Nederlandse staatsburger te verbieden steun te betuigen aan ISIS en dat stelling #1 'een Nederlandse staatsburger mag geen steun betuigen aan ISIS' ontkracht is.
Uiteraard gaat er een rationale achter het veroordelen van een steunbetuiging aan ISIS. Iemand die begrip heeft voor een ideologie zal makkelijker deelnemer worden van die ideologie, dan iemand die er afstand van neemt. Het probleem zit hem echter in het concept 'ideologie', want waarom besluit iemand deelnemer te worden van die ideologie en waarom kan iemand kennis nemen van een ideologie zonder erdoor beïnvloedt te raken?
Een kleine zoektocht op het internet leidt tot de volgende conclusie: het begrip 'ideologie' is een politiek begrip dat een construct omvat van ideeën die betrekking hebben op de socio-economische en maatschappelijke facetten van een natie en hoe de macht van het volk zich verhoudt tot de staatsinrichting i.e. is het volk eens met het idee dat het wordt geregeerd door een koning, waardoor het land een monarchie is of wordt het geregeerd door een president waardoor het een republiek wordt.

Hieruit kan worden opgemaakt dat ideologie nauwe verwantschap vertoont met hedendaagse culturele karakteristieken van een samenleving. Tenslotte is cultuur het abstracte idee van een samenleving, waarin alle facetten van een samenleving geborgd worden.
Dit gegeven geeft mij een uniek inzicht op de diverse abstracties van een samenleving. Ik heb ooit een essay geschreven waarin ik de Nederlandse identiteitscrisis omschreef. Verder nadenkend heb ik het idee ontwikkeld hoe cultuur leidend is voor de vorming van de identiteit van het individu en kan ik het volgende concluderen: cultuur is de abstractie van de identiteit van een samenleving. De ideologie van een samenleving is de abstractie van leiderschap: het geeft vorm aan de gewenste ontwikkeling die een samenleving wilt doormaken.

Stelling #2: Democratie is een ideologie
Democratie is een staatsinrichting waarbij de macht evenredig verdeeld is onder een bevolking. Thomas Hobbes had met zijn werk 'Leviathan' een politiek filosofisch werk geschreven over de diverse facetten van een staat. Zijn uitgangspunt was dat een staat uiteindelijk een hoogste macht nodig had, waar alle onderdanen zich aan zouden onderwerpen. Hij was van mening dat een democratie niet kon bestaan binnen een monarchie, omdat de soevereiniteit van de staat uiteindelijk bij de koning ligt.
Zijn werk had echter eveneens een interessant ethisch facet: het was tevens de taak van de monarch om zorg te dragen voor diens bevolking. Zou de monarch niet zijn taken op redelijke wijze nakomen, dan had de bevolking het recht om de koning af te zetten en een nieuwe soeverein aan te stellen die de hoogste macht zou verkrijgen. De Franse Revolutie kan in zekere zin worden beschouwd als de belichaming van dit concept.
De staatsinrichting is echter een wezenlijk onderdeel van het construct 'ideologie' en gezien het feit dat democratie een staatsvorm is, is stelling #2 bevestigd.

Stelling #3: twee tegengestelde ideologieën kunnen niet bestaan binnen één samenleving.
De twintigste eeuw wat vanuit politiek perspectief een zeer interessante eeuw om in te leven. De wereldkaart is volledig opnieuw gerangschikt na de Eerste Wereldoorlog. Rijken zoals het Ottomaanse rijk, het Duitse Rijk en de Donaumonarchie vielen allemaal ten prooi aan maatschappelijke veranderingen.
Met het veranderen van de samenlevingen, veranderden ook de diverse politieke ideologieën die ten grondslag lagen aan een scala aan politieke partijen. Zoals eerder gesteld is een ideologie een psychologisch construct dat gefundeerd is op politieke ideeën. Politieke partijen die vertegenwoordigers zijn van extreme ideologieën zoals fascisme, communisme en religieus-fundamentalisme zijn vrij om hun ideologie uit te dragen en aanhang te verwerven onder de bevolking.
Indien hier in Nederland een politieke partij wordt opgericht die als doel heeft het veranderen van de Nederlandse staat, dan mag dat. Wij leven in een vrij land en dat impliceert dat elk individu vrij is om diens ideologie uit te dragen.
Kortom: stelling #3 is volledig ontkracht.

Ik ontken overigens niet dat dit niet zal leiden tot maatschappelijke onrust. Ik verken enkel op filosofische wijze de ruimte van politieke vrijheid voor het uitdragen van extremistische ideeën. Hierbij moet ik direct denken aan een interessant artikel dat ik laatst las waarin een intrigerende CDA-politicus, Ibrahim Wijbenga, van mening is dat ons land stelling moet nemen tegen Hizb ut-Tahrir, vanwege diens extremistische opvattingen m.b.t. de islam.
Des te meer fascinerend is het idee hoe politici zorgen maken om een organisatie die zij beschouwen als een dreiging vanuit de optiek van religieuze vrijheden, terwijl een politieke partij die de moderne variant van een Nationaal-Socialisme uitdraagt potentieel net zo schadelijk is voor onze samenleving.
Beide extremen ideologieën, die van Hizb ut-Tahrir alsmede die van het Nationaal-Socialisme dat door Wilders wordt uitgedragen beschouw ik al een dreiging voor onze samenleving. De één vanuit de inperking van vrijheid, de ander vanuit de optiek van het uitdragen van een fascistisch gedachtegoed waarbij buitenlanders worden beschouwd als minderwaardige burgers. De enige reden waarom de PVV wordt geaccepteerd als politieke partij is omdat het de democratische fundamenten van een westerse natie erkent.

En dat leid mij naar stelling #4: Een ideologie die de democratie niet erkent is een dreiging voor diezelfde democratie.
Dit is een interessante stelling, want hier belanden wij bij een paradox. Als er een politieke partij wordt opgericht binnen een democratie en het doel van die democratie is het omverwerpen van de democratie, dan draagt de democratie zelf bij aan diens vernietiging. Het verbieden van een dergelijke partij staat echter haaks op de vrijheid van een democratie.
Mij dunkt dat indien een dergelijke partij die de democratie wilt omverwerpen zodanig groot wordt dat het in staat wordt om daadwerkelijk staatsrechtelijke veranderingen aan te brengen, dat een natie al op het punt staat om ten onder te gaan. Dan ga ik wederom terug naar Thomas Hobbes met de volgende quote:

De taak van de soeverein, of dit nu een vorst is of een vergadering, is het doel waarmee hem de soevereine macht werd toevertrouwd, namelijk het bevorderen van de veiligheid van het volk. [...]
Wanneer de grondrechten van de soeverein (zoals beschreven in hoofdstuk 18) worden weggenomen, wordt de staat ontbonden en valt iedereen terug in de rampzalige toestand van een oorlog van allen tegen allen. Dit is het grootste kwaad dat zich in het leven kan voordoen. De soeverein heeft dan ook tot taak om zijn rechten onverkort te handhaven. - Leviathan, Nederlandse vertaling door Wessel Krul, pagina 247.

Een democratie bestaat zolang het volk een democratie nastreeft. Dit zal dan ook juist tegengestelde krachten opwerpen indien binnen een democratie een politieke partij wordt opgericht die als doel heeft het omverwerpen van de democratie. De paradox blijft echter bestaan, maar gezien het feit dat elke ideologie dat niet strookt met de culturele normen van een democratie kan leiden tot het instorten van diezelfde democratie acht ik stelling #4 bevestigd.

Hiermee heb ik eveneens een brug gebouwd naar de laatste stelling #5: Het geven van een politiek podium aan mensen die een strenge religieuze ideologie nastreven zal leiden tot inperking van vrijheid.
De angst bestaat dat indien 'de publieke opinie' een politieke partij toelaat als vertegenwoordiger van normen en waarden die in conflict zijn met de normen en waarden van de gemiddelde Nederlander, dat de Nederlander zijn normen en waarden zal moeten conformeren aan die van de ander van waaruit er kan en zal worden gesproken over een inperking van vrijheid op religieuze gronden.
Artikel 1 van de grondwet stelt echter: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Artikel 6, lid 1 stelt vervolgens: Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.
Deze artikelen van de Nederlandse grondwet kan worden beschouwd als de juridische grond van westerse vrijheden. Het moment dat een politieke partij gaat toornen aan de fundamenten van onze westerse democratie door aanzetten van veranderingen legt de weg bloot om te worden aangeklaagd op grond van ofwel artikel 1 van de grondwet wegens discriminatie of op grond van artikel 6. Dan kunnen wij als seculier, atheïst en/of humanist de klacht indienen dat wij aangetast worden in onze vrijheid en dat de beklaagde politieke partij veranderingen probeert door te voeren die op juridische wijze incorrect zijn.

Zoals Thomas Hobbes schreef: Het woord vrijheid betekent (in eigenlijke zin) het ontbreken van tegenstand.
Elke ideologie kent zijn eigen construct van vrijheid. Ons land geeft elk individu de vrijheid om zichzelf begrenzingen op te leggen vanuit diens ideologie. De grenzen van een ideologie is een abstract begrip waarbij het individu die aanhanger is van die ideologie diens individuele grenzen bepaald. Het is niet aan jou of mij om deze begrenzingen op te leggen. Het is enkel aan jou en mij om onze vrijheid te waarborgen. En zolang onze overheid ons deze vrijheid middels een juridisch construct kan waarborgen kan geen enkele politieke partij toornen aan onze vrijheid; ook niet vanuit het optiek van religieuze vrijheid, dat zichzelf begrenzingen oplegt.
Ik kan dus bij deze concluderen dat stelling #5 is ontkracht.
Met al deze stellingen heb ik in elk geval aangetoond dat die zogenaamde dreiging van de politieke islam helemaal niet zo gevaarlijk is als dat wij soms denken en vereist het enkel een onconventionele gedachtepatroon om die dreiging te kunnen doorbreken tot zijn ware aard: die van een tegengestelde ideologie.

En moge alles breken, wat aan onze waarheden breken- kan! Menig huis valt er nog te bouwen - Friedrich Nietzsche - Aldus Sprak Zarathoestra

Mijn vrienden, dank voor het lezen van dit complex schrijven! Ik heb er zelf een hoop van geleerd, dus ik hoop dat mijn lezer ook beter inzicht heeft gekregen in diverse politieke thema's. Ik wens jullie in elk geval een fijne avond toe. Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe!