Filosofisch intermezzo - Grenzen van sociale systemen

Wij hebben nu de redenen gezien die het dwingend noodzakelijk maken dat mensen vrij zijn om zich een mening te vormen en deze onbeschroomd te uiten, en de rampzalige gevolgen voor de verstandelijke, en daardoor ook voor de morele houding van de mensen als deze vrijheid niet wordt toegestaan of verdedigd ondanks een verbod. [...]
Zolang de mensheid niet volmaakt is, is het nuttig dat er een verscheidenheid van meningen bestaat, en zo is het ook nuttig dat er verscheidenheid van levenswijzen is; dat de verschillen in karakter vrij spel wordt gelaten zolang anderen niet geschaad worden; en dat de waarde van verschillende manieren van leven uit de praktijk kan blijken zodra iemand het nodig vindt om de proef te nemen. [...]
De grootste moeilijkheid die men bij het verdedigen van dit beginsel ontmoet, komt niet voort uit de vraag hoe men de middelen moet vinden voor een erkend doel, maar uit de onverschilligheid van de meeste mensen voor dit doel zelf. - John Stuart Mill - Over vrijheid - Mijn denken is een hartstocht - Désanne van Brederode - pagina 275/276.

Het land is in rep en roer, er zijn al een hoop ideeën uitgedragen door politici die een hoop stof hebben doen opwaaien, maar de onvrede en onrust dat als een vloedgolf door de hele nederlandse bevolking heen drijft is ongekend. De inkomensafhankelijke zorgpremie zou een mes in de rug zijn voor 'hardwerkend nederland', waarvan ogenschijnlijk een hoop mensen op de VVD hebben gestemd in de veronderstelling dat deze partij dé partij zou zijn die Nederland met zo weinig mogelijk wonden door de economische malaise kon heen trekken waarin ons land en met ons heel Europa en zelfs de globale wereldeconomie zich in bevind.
Je zou bijna kunnen zeggen dat de hele globale wereldeconomie zich in een impasse bevindt, het kan niet groeien. De westerse wereldeconomiën - Amerika en de EU - kunnen niet groeien vanwege de beperkte consumering door consumenten - u en ik. De opkomende markten (china, verschillende landen in Azië, maar ook Zuid-Amerika met als voornaamste voortrekker Brazilië) kunnen nu nog wel groeien, maar de vraag is tot wanneer deze groei kan aanhouden. Er zal een punt in de toekomst komen dat de enorme groei van deze economiën ook stagneert. En indien de westerse economiën zich op fundamentele punten niet volledig hebben geherstructuurd voorzie ik weinig verandering en sterker nog, voorzie ik een nóg grotere economische malaise.

Maar terug naar ons land, een westers land dat eeuwen teruggaat met diens tradities en handselgeest en van oudsher christelijke opvattingen. Nederlanders zijn altijd goed geweest in handel, misschien heeft dat te maken met de nuchterheid dat ons volk eigen is, of dat wij hierdoor een goede balans kunnen nastreven met onze emoties waardoor wij juist optimaler rationeel kunnen nadenken en beter kunnen relativeren, dit zijn allemaal speculaties waar ik nu niet dieper in doorga.
Afgaande op de literatuur waarin een omschrijving is gemaakt hoe ons land er vroeger uitzag, de jaren na de tweede wereldoorlog en hoe ik ons land beschouw in de huidige betrekkingen heb ik het idee dat ons land behoorlijk veranderd is, vooral in het laatste decennia is onze samenleving intens veranderd, dit heb ik uitgelicht in een vorige blog waarin ik een uiteenzetting heb geschreven over de noodzaak van sociale systemen voor menselijke existentie. Dit is misschien een goed moment om in te haken op de laatste vraagstellingen die ik onbeantwoord heb gelaten. Zij gaan als volgt:

wat voor alternatief hebben wij voor de sociale systemen waarin wij al onze samenlevingen hebben ingericht? Kunnen wij ons als mensheid ontwikkelingen tot het creëren van een nieuw sociaal systeem waarin er sprake is van een unieke interactie tussen het individu en een groep? Kan non-conformiteit bestaan binnen conformiteit en vice-versa?

Laten we gelijk beginnen met de moeilijkste vraag: hebben wij überhaupt een alternatief sociaal systeem? In feite wel, het enige alternatief dat wij hebben is het socialisme. Het probleem hiervan is echter, zoals voor mij vele andere denkers al hebben bekritiseerd, het socialisme biedt het individu geen enkele individuele ontplooiing. En uiteindelijk is het daar het individu toch wel om te doen, wij leven allemaal onze eigen levens. Natuurlijk leven wij samen met onze families en ondernemen wij dingen met onze vrienden. Maar het leven ervaren wij als individu, als de persoon die ik ben. En ik wil ontwikkelen, ik wil groeien en dat kan alleen indien mij de mogelijkheden worden toegeworpen om mijzelf te ontwikkelen. En worden ze niet toegeworpen, dan zal ik zelf op zoek moeten gaan naar de mogelijkheden om mijn gestelde doelen te bewerkstelligen.
Ik vind de algehele maatschappelijke onrust eigenlijk enorm fascinerend. Misschien komt dat wel doordat ik zelf weinig te verliezen heb, dat ik zelf door de jaren heen constant geld ben kwijtgeraakt aan zaken die zich boven mijn hoofd afspeelden. Geloof mij, ik kén het gevoel van onmacht, dat er een keuze wordt gemaakt over jouw hoofd, dat tegelijk een enorme invloed zal uitoefenen op het leven van het individu. Het ís frustrerend, maar dát is het leven. Het leven is niet koek en ei en al helemaal niet de utopiën die ons worden gepresenteerd in diverse animatiefilms van Disney, Pixar, Warner Bros etc., nee mijn waarde medemens, het leven is hard en je zal hard moeten vechten voor je bestaan. Is dat zo erg dan? Geeft dit niet per definitie een meerwaarde voor ons bestaan? Of heeft het individu verkeerde keuzes gemaakt op het financiële vlak en teveel gebruik gemaakt van luxe producten?

Ik beschouw deze ontwikkeling als een goede mogelijkheid voor het nederlandse volk om zichzelf te reflecteren op diens ideeën en visie op het leven. De woonkamer is de afgelopen decennia enorm vergroot en nog steeds kwamen er speeltjes bij. De televisie moest groter, de bank moest luxer, de computer moest sneller en natuurlijk 'high-end' met alle nieuwste snufjes. Naast de computer moeten wij andere randapparatuur hebben zoals een stereotoren, een dvd-speler met het liefst een dolby-surroundset waarmee wij de volledige ervaring kunnen meemaken van hetgeen zich afspeelt op televisie.
Het gekke is dat het lijkt alsof onze drang naar materialistische producten onverzadigbaar is. De diepte van onze portemonnee was de grens. En nu wordt die grens hoger gelegd en dat is niet leuk. Nee, want opeens moet je alle overbodige luxe, alle excessiviteiten overboord gooien en dat vinden wij massaal niet leuk, want opeens moeten wij op zoek gaan naar andere methoden als invulling voor ons leven en dat kunnen wij niet. Nou, als je het niet kunt, dan stel ik voor dat je het snel gaat leren, want die regeling zal door de eerste kamer heen komen en hoe!
Waarom ben ik er zo zeker van? Omdat dit dé regeling is waarmee de toekomst van de nederlandse zorgstaat is gewaarborgd. De zorg is duur en de afgelopen decennia zijn de zorgkosten alleen maar hoger geworden. Natuurlijk gaat dit gepaard met kwaliteit, maar dat is ook iets waarop nooit kan worden gekort, de hoge huidige kwaliteit moet worden gewaarborgd, tegen elke prijs. En die prijs is door de jaren heen gaan stijgen.
Neem een kijk in de miljoenennota's van het laatste decennium van de vorige eeuw en het vorige decennium. In 1991 werd 17,6% van de rijksbegroting uitgegeven aan de zorg. In 1995 was dit iets minder, 14,7% welteverstaan, maar in 2000 was dit alweer gestegen naar 17,0%. Destijds waren er een hoop zorgen m.b.t. de wachtlijsten die door de jaren heen een enorme omvang hadden verkregen. Dus werd het voor de overheid noodzakelijk om te investeren in de zorg. Dit werd bewerkstelligt, in 2001 werd 20,0% v.d. rijksbegroting uitgegeven aan de zorg, in 2002 werd dit 20,8 en 2003 20,9.
Door de jaren '00 is deze trend zich gaan doorzetten en werd er in 2006 22,1% en 2008 24,5% (!) van onze rijksbegroting uitgegeven aan de zorg. Je hoeft niet bijster intelligent te zijn om in te zien hoe zorgwekkend deze ontwikkelingen zijn. In 2011 is 25,6% van onze rijksbegroting uitgegeven aan de zorg. Dit toont aan hoe het komt dat de zorgpremie de laatste paar jaren zo enorm is gestegen. De algehele zorg is gewoon duurder geworden, en hoe! De invoering van de marktwerking in de zorg heeft niet het gewenste effect gehad, persoonlijk vind ik het hoe dan ook een onverstandige beslissing om de marktwerking in te voeren in de zorgsector, omdat dan vanuit een bedrijfskundig perspectief wordt gehandeld over het leven van mensen. Dat terzijde toont dit aan dat er vanuit de politiek moet worden gehandeld om de toekomst van de zorgstaat te garanderen.

Een hoop mensen schreeuwen nu van de daken "solidariteit kent zijn grenzen!" Dat is helemaal waar, maar juist in deze tijden moeten wij het lef hebben om te reflecteren op onszelf, maar ook op de werking van het door ons gehanteerde sociaal systeem, het kapitalisme. Ik mis namelijk de kritiek op de hoogste inkomens van ons land. De grens aan het betalen van de ziektekostenpremie is namelijk gesteld op tweemaal modaal inkomen (€70000). Hiermee krijgen de middeninkomens de zwaarste lasten om te dragen, terwijl de meest-vermogende mensen worden ontzien en dát is waarlijk een slechte zaak. Een zeker persoon zei ooit tegen mij: "de middeninkomens blijven bestaan totdat het noodzakelijk om deze te splitsen. De ene helft gaat door naar de hogere inkomens en de andere helft terug naar de lagere inkomens. Hierdoor blijft de macht behouden".
Deze woorden galmen nu door mijn hoofd en ik vraag mij af: waarom is de grens gesteld op tweemaal modaal? Waarom is er niet meer richting de hogere inkomens toe gewerkt? Is het niet de bedoeling van ons sociaal systeem dat wij mensen de mogelijkheid geven om zich te ontwikkelen? De enige manier om dit te bewerkstelligen is door de meest-vermogende mensen de zwaarste lasten te laten dragen, zodat zij het voortouw kunnen nemen. Maar dit wordt blijkbaar niet bewerkstelligt. Ik vraag mij af, wat heeft geleid tot het maken van deze keuze? Is dit een bewuste keuze of is er door diverse groepen mensen toch enorm gelobbyd om de grens op tweemaal modaal te zetten en niet op tienmaal modaal? Want dát zou daadwerkelijk inhoud geven aan de uitspraak "de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten".

Het zijn tijden als deze die mij aanzetten tot het nadenken over een nieuw sociaal systeem. Ons huidige systeem biedt ruimte voor groei van het individu, maar laat de zwakkeren onder ons creperen. Natuurlijk bevat het vanuit politiek perspectief een zeker sociaal element, zo wordt er jaarlijks enorm geïnvesteerd in het scala een sociale zekerheden, van kinderbijslag tot aan de WW-uitkering. Beide worden echter op de schop genomen, vanwege de noodzaak om te bezuinigen, om de overheidsfinanciën op orde te krijgen.
De occupy-beweging heeft gefaald en eigenlijk was het vanaf dag 1 al gedoemd om te falen. Al onze westerse samenlevingen zijn ingericht om te functioneren conform de metafysische wetten die voortkomen uit de handhaving van het kapitalisme. Er zou een algeheel globaal alternatief moeten worden geïntroduceerd willen wij als samenlevingen gaan afstappen van het kapitalisme. Consuminderen is een interessante term dat ik weleens heb gehoord, maar waarvan ik twijfel van de effectiviteit van dit concept. Door te gaan consuminderen veroorzaken wij op de lange termijn een algehele collapse van het kapitalisme en zolang wij hiervoor geen alternatief hebben, zal dit op de lange termijn leiden tot economische malaise en dát kan leiden tot maatschappelijke onrust. Maatschappelijke onrust is niet goed, want onrust veroorzaakt onvrede en onvrede leidt tot het invaderen van andere gebieden waar meer te halen valt dan in het eigen gebied, zoals het verleden ons heeft getoond.

Heeft het kapitalisme toekomst? Als systeem heeft het wel degelijk een toekomst, maar die toekomst is kortstondig. Het leidt tot constant gebruik van de eindige materie dat moeder natuur ons kan bieden. De fossiele brandstoffen zullen ooit opraken, als het niet in deze tijd is, dan zeker in de tijd van onze kinderen. Diersoorten staat al op het punt van uitsterven. Noem het natuurlijke selectie, ik noem het de vernietigingsdrang van de mens. Zolang wij niet de noodzaak erkennen voor het behoud van de natuur voorzie ik een verdere destructie van al dat natuur is. En wanneer de tijd zover is dat wij alle eindige materie hebben opgemaakt, zullen wij elkaar gaan vernietigen, want dát de enige toekomst dat ons te wachten staat indien het ons niet gaat lukken als mensheid om de huidige samenlevingen te behouden. En de ironie is dat het ons hoe dan ook niet gaat lukken om onze samenlevingen te behouden in hun huidige vorm.
Voor het voortbestaan van de mensheid moeten wij gaan leren na te denken over het veranderingen van de manier waarop wij onze samenlevingen inrichten. En alvorens dit te kunnen bereiken zullen wij eerst moeten overgaan tot het veranderen van onze sociale systemen om te beginnen met het omvormen van het kapitalisme.

Mijn vrienden, ik dank u voor het lezen van deze diepgaande blog! Het was niet mijn intentie om er zo een lang betoog van te maken, maar helaas, gaandeweg met het schrijven ging mijn hoofd een eigen leven leiden en opeens had ik alles op papier staan. Ik wens jullie allen een zeer fijne zondag toe! Een dikke knuffel van jullie semi-filosoof, Halbe!